Batı Avrupa’nın 1,4 Milyon Yıllık En Eski İnsan Yüzü Keşfedildi!

İspanya’da bulunan bir insan akrabasına ait kafatası parçaları, Batı Avrupa’da keşfedilmiş en eski insan atalarının yüzünü ortaya çıkarıyor.

İspanya’da bulunan kafatası parçaları, insan atalarının Batı Avrupa’ya daha önce düşünüldüğünden çok daha erken ulaştığını gösteriyor.

Bu kemikler, Neandertallerin evrimleştiği düşünülen Homo antecessor türünün daha önce bulunduğu Atapuerca Dağları’ndaki bir mağarada keşfedildi. Ancak yeni bulunan kemikler, yüz binlerce yıl daha eski ve farklı bir şekle sahip. Bu durum, Homo erectus’un —modern insanın atalarından biri— Erken Pleistosen Dönemde (2,6 milyon ila 800.000 yıl önce) Avrupa’da yaşamış olabileceğini düşündürüyor.

Nature dergisinde yayımlanan yeni çalışmanın baş yazarı Rosa Huguet, “Bu çalışma, Avrupa’daki insan evrimini anlamamıza katkı sağlayacak yeni bir aktörü devreye sokuyor” diyor.

(İlgili: Avrupa’da İnsan Akrabalarına Ait 1.8 Milyon Yıllık Kanıtlar Bulundu)

Bulunan tüm parçalar kafatasının sol tarafına ait — özellikle de maksilla (üst çene) ve elmacık kemiğinin bir bölümü.

“İlk başta bunun tam olarak ne olduğunu bilmiyorduk” diyor çalışmanın ortak yazarı José María Bermúdez de Castro. Ancak dişlerin şekli, kemiklerin bir insan akrabasına ait olduğunu açıkça gösteriyordu.

İki yılı aşkın süredir yapılan araştırmaların ardından ekip, keşfettikleri parçalarla ilgili analizlerini yayımladı. Buluntuya, Pink Floyd’un “Dark Side of the Moon” albümünden ilhamla “Pink” adını verdiler ve onu “Batı Avrupa’nın en eski insan yüzü” olarak tanımladılar.

İspanya’da Homo erectus

Bu yüz, daha önce İspanya’da bulunan Homo antecessor’un yüzünden şaşırtıcı derecede farklı. Homo antecessor kalıntıları, 1994’ten beri Atapuerca Dağları’ndaki birkaç mağarada keşfedildi ve yaklaşık 1,2 milyon ila 800.000 yıl öncesine tarihleniyor. Homo antecessor’un yüzü modern insanın yüzüne benzer şekilde düz ve dikey bir yapıya sahip.

Ancak Sima del Elefante bölgesinde keşfedilen ve tamamen yeniden canlandırılan ‘Pink’in yüzü, daha önce Homo antecessor’a ait olduğu düşünülen kalıntılardan oldukça farklı. Yüzü daha çıkıntılı ve sağlam bir yapıya sahip ve çok daha eski olan Homo erectus atalarımıza daha çok benziyor.

Araştırmacılar, Afrika’dan ilk hominin göçünün yaklaşık 1,8 milyon yıl önce başladığını ve Homo erectus’un Levant Koridoru (Afrika’yı Avrasya’ya bağlayan dar kara şeridi) üzerinden yayıldığını düşünüyor. Homo erectus kalıntıları Doğu Afrika ve Asya genelinde yaygın olsa da, Batı Avrupa’dan bu kadar eskiye ait fosiller oldukça nadir.

Bu keşif, Batı Avrupa’ya ulaşan ilk homininin Homo antecessor değil, en az 1,4 milyon yıl önce buraya gelen Homo erectus olabileceğini gösteriyor. Ancak “Pink” bazı anatomik özellikleri bakımından Homo erectus ile tam olarak eşleşmediği için, ekip bu bireyi “H. aff. erectus” (Latince “affinis”, yani “benzer”) olarak tanımladı.

Dişlerindeki aşınmaya dayanarak, ekip “Pink”in yetişkin olduğunu belirledi. Ancak iskeletin çok az bir kısmı bulunduğu için cinsiyeti tespit edilemedi. Diş minesinde bulunan proteinlerin analiziyle gelecekte yapılacak paleoproteomik çalışmalar, bireyin cinsiyetini belirleyebilir.

Çalışmanın ortak yazarı María Martinón-Torres, bunun, aynı araştırma ekibinin bu mağara kompleksinde beklenmedik derinliklerde hominin fosilleri keşfettiği üçüncü sefer olduğunu söylüyor.

1997 yılında, Homo antecessor türü ilk kez yaklaşık 850.000 yıl öncesine tarihlenen Atapuerca Dağları’nda bulunan kemiklere atanmıştı. 2008 yılında ise, ‘Pink’in bulunduğu tabakanın birkaç katman yukarısında, araştırma ekibinin üyeleri 1,1 ila 1,2 milyon yıl öncesine tarihlenen bir fosili “Avrupa’nın ilk hominini” olarak rapor etmişlerdi. Bermúdez de Castro, “Aralarındaki yüz binlerce yıllık farka rağmen, ‘Pink’, bu 2008 yılında bulunan fosille aynı türe ait olabilir” diyor.

Kemiklere ek olarak ekip, Sima del Elefante bölgesinde taş aletler de keşfetti. Çalışmanın ortak yazarı Xosé Pedro Rodríguez-Álvarez, bu basit aletlerin yerel kuvars, çört ve kireçtaşından yapıldığını belirtiyor. Ayrıca bölgede bulunan hayvan kemikleri, insanlar tarafından yapılmış kesik izleri taşıyor.

Pink’in keşfi, Atapuerca Dağları’nın 1,4 milyon yıl önce Doğu Avrupa’dan gelen insanlar ve hayvanlar için doğal kaynaklar açısından zengin bir geçiş koridoru oluşturduğuna dair daha fazla kanıt sunuyor.

Ancak yaklaşık 1,1 milyon yıl önce ne olduğu hâlâ belirsizliğini koruyor. Bermúdez de Castro, sert ve soğuk iklim koşullarının Homo aff. erectus’un bölgeden yok olmasına yol açmış olabileceğini, ardından Homo antecessor’un bölgeye yerleştiğini öne sürüyor.

Ancak, Atapuerca Dağları’nda böyle dramatik bir iklim değişikliğinin yaşandığına dair varsayım yanlışsa, Homo aff. erectus’un küçük bir popülasyonunun Homo antecessor ile kısa bir süre aynı bölgede yaşamış olması ve Batı Avrupa’da iki hominin türünün bir süre örtüşmüş olabileceği ihtimali ortaya çıkıyor.

“En önemli çıkarım şu: Bu fosil, Batı Avrupa’da bugüne kadar bulunan en eski insan fosilini temsil ediyor” diyor María Martinón-Torres. “Avrupa’da daha önce bilinmeyen bir insan popülasyonunu belgeleyerek önemli bir boşluğu dolduruyor.”

Martinón-Torres, Sima del Elefante’deki çalışmaların ve ‘Pink’ ile ilgili araştırmaların devam ettiğini belirtiyor. Bilim insanları, bu homininlerin kim olduğunu, nereden geldiklerini ve bölgedeki diğer homininlerle nasıl etkileşimde bulunduklarını tam olarak anlayabilmek için daha fazla fosil bulmayı hedefliyor.

Live Science. 12 Mart 2025.

Makale: Huguet, R., Rodríguez-Álvarez, X.P., Martinón-Torres, M. et al. (2025). The earliest human face of Western Europe. Nature.