Batı Anadolu’nun Tunç Çağı Yerleşimleri Dijital Haritada Buluştu

Araştırmacılar, Batı Anadolu’daki 483 Tunç Çağı yerleşimini içeren kullanımı kolay, açık erişimli bir dijital katalog oluşturdu.

Aranabilir Tunç Çağı yerleşim veritabanı, antik Anadolu’ya dair kilit soruları yanıtlamaya yardımcı olabilir.

3.000 yıldan daha uzun bir süre önce gelişmiş, hakkında az şey bilinen bir uygarlığa ilişkin kavrayışımızı güçlendirmek için bilim insanları, Batı Anadolu’daki 483 Tunç Çağı yerleşimini içeren kullanımı kolay bir dijital katalog oluşturdu.

Kayıp parçalar

Tunç Çağı (yaklaşık MÖ 3.300 ila 1.200), ilk kentlerin yükselişi, metalurji gibi yeni teknolojilerin gelişmesi ve geniş ticaret ağlarının kurulmasıyla bilinen, büyük değişimlerin ve insanlık açısından önemli ilerlemelerin yaşandığı bir dönemdi. Tüm bu sürecin merkezinde, Luvice konuşan toplulukların yaşadığı; Ege dünyası (Miken Yunanistanı) ile Yakın Doğu (Hitit İmparatorluğu) arasında bir kavşak oluşturan Batı Anadolu yer alıyordu.

Önemine rağmen, iki büyük güç arasındaki bu bölge, çeşitli nedenlerle Tunç Çağı araştırmalarında göz ardı edildi. Bu nedenler arasında dünyanın farklı yerlerine dağılmış parçalı arkeolojik kayıtlar ve çoğu zaman farklı dillerde yayımlanan çalışmalar da bulunuyor.

Bu sorunu gidermek için Türkiye Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan ve İsviçre merkezli Luwian Studies Foundation’dan araştırmacılar, bölgedeki yerleşimlere dair mevcut tüm bilgileri derleyip sayısallaştırmaya yönelik 10 yıllık bir meta-analiz projesine başladı.

Scientific Data dergisinde yayımlanan bir makalede ayrıntılandırıldığı üzere ekip, Batı Anadolu’nun Orta ve Geç Tunç Çağı’na (yaklaşık MÖ 2.000 ila 1.200) ait geniş bir bilgi gövdesi derledi. Buna bölgesel çalışmalar, tarihsel haritalar, sistematik yüzey araştırmaları ve uydu görüntüleri dahildi. Veritabanına dahil edilebilmesi için yerleşimlerin en az 100 metre çapında olması ve MÖ 2. binyıla tarihlenen çömlekler içermesi gerekiyordu.

Aranabilir bir veritabanı

Ortaya çıkan sonuç, verilerin barındırılması ve paylaşılması için kullanılan Zenodo platformunda yayımlanan, kapsamlı ve açık erişimli bir dijital katalog oldu. Katalog, her bir yerleşim için ne zaman iskân edildiği, işlevi (kale, mezarlık, bölgesel merkez) ve yakın çevredeki maden kaynakları (altın, bakır, kalay ocakları) gibi çok sayıda ayrıntılı bilgi içeriyor. Veritabanı ayrıca Wikidata ve GeoNames gibi diğer küresel veritabanlarıyla da bağlantılı. Böylece araştırmacılar bu verileri kendi çalışmalarına kolayca entegre edebiliyor.

Araştırmacılar makalelerinde, “Standartlaştırılmış üstveriyi anlamsal bağlam ile birleştiren bu kaynak, daha geniş dijital altyapılar içinde yeniden kullanımı kolaylaştırıyor” diye not düşüyor. “Böylece bölgesel yerleşim sistemlerini analiz etmek için şeffaf, açık erişimli bir temel sunmakta ve Tunç Çağı Anadolu’sunun incelenmesinde daha kapsamlı yaklaşımları teşvik ediyor.”

Amaç, tüm verileri kolay erişilebilir ve dijital olarak birbirine bağlı hale getirerek bilim insanlarının önemli tarihsel boşlukları doldurabilmesi ve bölgenin ekonomisi, kültürü ve yerleşim sistemlerine dair kritik soruları yanıtlayabilmesi.

Makale: Aşınmaz, A., Mutlu, S. & Zangger, E. (2025). An interoperable catalogue of Middle and Late Bronze Age settlements in western Anatolia (c. 2000–1200 BCE). Sci Data 12, 1804.