Balkanlardaki Avcı Toplayıcılar Yabani Tahıl Tüketiyordu

Balkanlarda yaşayan avcı-toplayıcılar, tarımın bu bölgeye gelmesinden birkaç bin yıl önce nişastalı tahıllar yiyordu.

Yeni bir araştırmaya göre, Güneydoğu Avrupa’nın Tuna Nehri boyunca yaklaşık 11.500 yıl önce yaşayan insanlar hiçbir zaman ekin ekmediler, ancak yine de o bölgede çiftçiliğin yükselişinin temellerini attılar.

Arkeolog Emanuela Cristiani ve meslektaşları, Avrupa’nın bu bölgesinde yaşayan avcı-toplayıcıların, güneybatı Asya’dan gelen göçmenlerin evcilleştirilmiş tahılların ve diğer bitkilerin yetiştirilmesini başlatmadan önce, birkaç bin yıl boyunca hevesle yabani tahıl taneleri topladıklarını ve yediklerini söylüyor.

Bilim insanları, şu anda Türkiye’nin yakınında bulunan orta Balkan Yarımadası’ndaki avcı-toplayıcılar arasında yabani tahıllara yönelik yönelimin, çiftçiliğin Avrupa’da kök salmasının yolunu kolaylaştırdığı sonucuna varıyor.

(İlgili: Balkanlar’daki Avrupa’nın İlk Çiftçileri MÖ 5. Binyıla Tarihlendi)

Balkan bölgelerinde insan kemikleri üzerinde yapılan önceki kimyasal araştırmalar, eski avcı-toplayıcıların başta balık olmak üzere çok fazla hayvansal protein yediklerini gösterdi. Bitki kalıntıları bu alanlarda iyi korunmadı ve orada yaşayan insanların menüsünde tahılların oynadığı herhangi bir rol belirsiz kaldı.

Cristiani, Balkan avcı-toplayıcılarının diyetlerini bitkisel gıdalarla dengelediklerini ve bunu tarımın gelişinden binlerce yıl önce yaptıklarının artık açık olduğunu söylüyor.

Yeni bulgular, güneybatı Asya’daki avcı-toplayıcıların, bir çiftçilik yaşam tarzını hızla benimsemek yerine, yaklaşık 11.700 ila 9.800 yıl önce yabani bitki türlerini yavaş yavaş evcilleştirdiğine dair daha önceki kanıtlarla uyumlu. Ancak Cristiani’nin ekibi, Balkanlar’da avcı-toplayıcıların daha sonra güneybatı Asya’dan getirilen evcilleştirilmiş türlerle ilgisi olmayan yabani tahıl türlerini tükettiğini söylüyor.

Şimdiye kadar, güneybatı Asya dışında, çiftçiliğin başlamasından önce avcı-toplayıcıların yenilebilir yabani bitkileri topladığına dair kanıt sağlayan tek yer Yunanistan’daki bir mağaraydı.

Cristiani’nin grubu, daha önce Sırbistan ve Romanya’daki beş bölgede kazılan 60 kişinin dişlerinde mikroskobik bitki yeme belirtileri aradı. Bu sitelerin yaşları, çiftçiliğin başlamasından birkaç bin yıl öncesinden, ekimin başlamasından birkaç yüz yıl sonrasına kadar değişiyor.

Eski avcı-toplayıcıların dişlerindeki sert tortulardan çıkarılan gıda parçacıkları, bölgesel yabani tahıl türlerine özgü nişasta granülleri ve hücre yapılarını içeriyordu. Aynı yabani tahıllardan elde edilen nişasta granülleri, daha önce bir Balkan bölgesinde ortaya çıkarılan yaklaşık 8.600 yıl öncesine tarihlenen 17 taş aletin öğütme yüzeylerinde tespit edildi. Araştırmacılar, bu bölgedeki avcı-toplayıcıların görünüşe göre yabani tahılları dövdüğünü ve iri taneli un haline getirdiğini söylüyor.

Almanya’daki Baden-Württemberg Kültürel Miras Devlet Dairesi’nden arkeobotanikçi Elena Marinova, bulgularının, Güney Avrupalı ve güneybatı Asyalı avcı-toplayıcıların, herhangi biri ekin ekmeden çok önce yabani bitkileri diyetlerine dahil ettiğine dair ilk doğrudan kanıtı sağladığını söylüyor.

Marinova, “Bu eski insanlar için ‘paleolitik’ diyet sadece et ve meyveleri değil, nişastalı tahılları da içeriyordu.” diyor.

Science News. 1 Şubat 2022.

Makale: Cristiani, E., Radini, A., Zupancich, A., Gismondi, A., D’Agostino, A., Ottoni, C., … & Borić, D. (2021). Wild cereal grain consumption among Early Holocene foragers of the Balkans predates the arrival of agriculture. Elife, 10, e72976.