Bahar Kutlaması Nevruzun Kökeni Çok Eskiye Dayanıyor

Pers Yeni Yılı olarak da bilinen Nevruz, 3.000 yıldan fazla bir süredir baharın karanlığa karşı zaferi olarak görülüyor.

Kuzey Yarımküre için 21 Mart baharın ilk günü. Ancak dünya çapında 300 milyon insan için de yeni bir yılın başlangıcı.

“Yeni gün” anlamına gelen Nevruz, güneş takvimi ilkbahar ekinoksuyla başlayan İran’da baharın gelişini ve yılın ilk gününü kutlayan bir bayram.

(İlgili: Doğanın Uyanışı: Nevruz)

Nevruz, İran’da ve İran diasporasında 3.000 yıldan fazla bir süredir kutlanıyor. Kökleri, baharın gelişini karanlığa karşı bir zafer olarak gören eski İran’da bir din olan Zerdüştlük’te bir bayram günü.

Bu kutlama, yedinci yüzyılda İran’ın İslama geçişinden ve Zerdüştlüğün popülaritesinin azalmasından sağ kurtuldu ve tarih boyunca Pers halkının diasporası aracılığıyla dünyaya yayıldı.

Nevruz nedir ve nasıl kutlanır?

Geleneksel olarak ilkbahar ekinoksunda kutlanan Nevruz için, birçok kişi haftalar öncesinden hazırlıklara başlar. Bayram öncesinde insanlar, uğursuzluğu kovmak için ritüel danslar yaparlar ve evlerindeki kapları sağlıkla ilişkilendirilen su ile doldururlar.

Nevruz’dan önceki son Çarşamba günü, pek çok kişi, kötü şansı korkutup kaçırmak için ateşin üzerinden atladıkları veya kapılara kaşık vurarak gittikleri bir gece olan Charshanbe Suri’yi kutlar. İnsanlar ayrıca mezarlıkları ziyaret eder ve bazılarının bahar ayini başlamadan önce ziyaret ettiğine inandığı ölüler için adaklar getirir.

Bahar festivalinin odak noktası doğurganlık ve yeni yaşamdır, bu nedenle birçok eğlence düşkününün bunu tohumlar ve yumurtalarla kutlaması uygun görülür. Haneler, haft-see dedikleri yedi sembolik eşyayla örtülü sofralar kurarlar. Farsçada Haft “yedi”, “see” ise “s” anlamına gelir ve tüm eşyalar bu harfle başlar. Bunlar arasında tohum filizleri (genellikle buğday, yulaf ve yeniden doğuşu simgeleyen diğer tohumlar), senjed (sevgiyi kıvılcımladığı düşünülen gümüşi veya İran zeytini olarak da bilinir), sarımsak (koruma), elma (doğurganlık), sumak (aşk), sirke (sabır) ve samanu, filizlenmiş buğdaydan (bolluk) yapılan bir puding bulunur. Sofra ayrıca bir Kuran, yumurta, ayna ve şiir içerebilir.

Nevruz eski olmasına rağmen sofra geleneği eski değildir: Alireza Shapour Shahbazi’nin Encyclopedia Iranica’da belirttiğine göre, ancak geçen yüzyılda uygulanmaya başlanmıştır.

Nevruz’u kimler kutluyor?

Nevruz modern çağda da dirençli olduğunu kanıtladı. İran’ın 1979’daki İslam Devrimi’nden sonra, yeni hükümet, festivali devlet dininden uzaklaştırabileceği korkusuyla bastırmaya çalıştı. Ancak bu girişimler başarısız oldu ve Nevruz şimdi İran’da resmi bir devlet tatili olarak kutlanıyor.

Ayrıca Afganistan, Arnavutluk, Azerbaycan, Gürcistan, Irak Kürdistanı, Kazakistan, Kosova, Kırgızistan, Moğolistan’ın Bayan-Ölgii eyaleti, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan’da resmi tatildir ve Türkiye, Hindistan ve diğer yerlerde yaygın olarak kutlanıyor.

2009’da Birleşmiş Milletler’in kültürel kolu olan UNESCO, tatili İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi’ne ekledi ve “kuşaklar arasında ve aileler içinde barış ve dayanışmanın yanı sıra uzlaşma ve komşuluk değerlerini teşvik ettiğini” belirtti.

21 Mart resmi olarak Uluslararası Nevruz Günü olarak kabul ediliyor, ancak tatilin kendisi takvimlere ve ilkbahar ekinoks hesaplamalarına bağlı olarak 19 ve 22 Mart arasında kutlanıyor.

National Geographic. 20 Mart 2022.