Babunlar Öz Farkındalık Ayna Testinde Başarısız Oldu

Babunlar kendi vücutlarına yansıtılan bir lazer ışığını doğrudan fark ediyor, fakat aynadaki yansımalarında görünen aynı ışığa tepki vermiyor.

Yeni yayımlanan bir araştırmada, babunların kollarına, bacaklarına ve ellerine tutulan lazeri fark edip tepki verdikleri ancak aynadaki yansımaları aracılığıyla yüzlerinde ve kulaklarında lazer gördüklerinde tepki vermedikleri keşfedildi.

Bu, bu hayvanlar üzerinde vahşi ortamda kontrollü yapılan ilk lazer testiydi ve maymunların kendi yansımalarını tanımadıklarına dair diğer çalışmalardan elde edilen kanıtları güçlendiriyor.

Araştırmacılar, Mayıs ve Ekim 2021 tarihleri arasında Namibya’daki Tsaobis Doğa Parkı’nda 120 babunu gözlemleyerek, vahşi ortamda yaşayan, insan olmayan primatların kendini tanıma yetisini anlamaya çalıştı. Daha önce yapılan araştırmaların çoğu, yalnızca esaret altında yetiştirilen az sayıda hayvana odaklanmıştı.

(İlgili: Dişilerin Gözdesi Olmanın Alfa Erkek Babunlar için Bedeli Var)

Çalışmanın yazarı Dr. Alecia Carter (UCL Antropoloji), “Kendi kendine farkındalığı, bireyin kendisini dikkatinin odağı haline getirebilme kapasitesi olarak tanımlıyoruz. Bu kapasiteyi, bir bireyin aynadaki yansımasının kendisine ait olduğunu anlayıp anlayamadığını değerlendirerek test ediyoruz” diyor.

“Tsaobis Doğa Parkı’nda gözlemlediğimiz Chacma Babunları, aynaları yeni bir oyuncak olarak kullanmaktan kuşkusuz ki keyif aldı, ancak çalışmamız boyunca aynanın yansımasının kendi bedenlerini temsil ettiğini ve ayna görüntüsündeki lazer işaretinin gerçekten de onlara tutulduğunu tam olarak anlamadılar.

“Antropologlar 50 yıldır hayvanlarda öz farkındalığı ölçmeye çalışıyor ancak çalışmalarda kontrol koşulları eksikti ve kafeste yetiştirilen az sayıda hayvana odaklanıldı. Çalışmamız vahşi bir ortamda yürütülen ilk kontrollü lazer testi ve gelecekteki görsel öz tanıma çalışmaları için bir çerçeve görevi görmesini umuyoruz.”

Namibya’da araştırmacılar, babunlara yansıtıcı yüzeyi anlamaları için bir süre aynaya maruz kalmalarına izin vererek başladı. Yansıtıcı yüzeyler, kafeste yetiştirilen ve kendi yansımalarına daha fazla maruz kalmış olabilecek primatların aksine, babunların kurak doğal yaşam alanlarında nadir bulunuyor.

Babunun kendi vücudunda beliren bir işareti inceleyip incelemeyeceğini belirlemek için önce kırmızı veya yeşil lazer ışık, el veya ayak gibi babunun vücudunun görünür bir kısmına tutuldu. Babunlar işareti görsel olarak ilgi çekici buldu, işarete dokunarak ve onu kaşıyarak meraklarını gösterdi.

Lazer daha sonra, kulak veya yanak gibi vücutlarının bir kısmına tutulduğunda babunlar lazeri kendi başına göremedi. Aynanın önünde otururken lazer işaretine aynı şekilde tepki veya yanıt vermediler, bu da aynadaki babunu kendileri olarak tanımlamadıklarını gösteriyor.

Genel olarak, lazerlere olan ilgi babunların yaşı ilerledikçe azaldı ve erkekler, dişilerden daha fazla ilgiliydi. Ayrıca babunların kırmızı lazer işaretinden ziyade yeşile daha fazla tepki verdiği görüldü. Araştırmacılar, 120 babun arasında toplam 361 lazer deneyini karşılaştırdı.

Çalışmanın yazarlarından Esa A. Ahmad, “Çalışmamız, bilim insanları ve antropologların insan olmayan primatların doğal ortamlarındaki öz farkındalıklarını araştırmaya devam etmeleri için harika bir çerçeve sunuyor” diyor.

“Babunlar dolaylı olarak bakıldığında işaretlere dokunmadıkları için, bu araştırma maymunların kendilerini aynada kendiliğinden tanımadıklarını doğruluyor. Ancak maymunların aynadaki görüntülerine hızla aşina oldukları göz önüne alındığında, yansımalarını yabancı olarak görmediklerini de gösteriyor.”

University College London. 22 Ocak 2025.

Makale: Ahmad, E. A., Reiderman, H., Huchard, E., Delaunay, A., Roatti, V., Cowlishaw, G., & Carter, A. (2025). Wild recognition: conducting the mark test for mirror self-recognition on wild baboons. Proceedings B, 292(2039), 20241933.