Home / Arkeoloji / Ayların Latince İsimleri Nereden Geliyor?

Ayların Latince İsimleri Nereden Geliyor?

Yazar: on 17 Ağustos 2020

Zamanı birçok farklı yolla belirliyoruz ve bu amaç uğruna yaratılmış bir zaman birimi olan “ay” kavramını binlerce yıldır kullanıyoruz. Peki her zaman kullandığımız bu ay isimlerinin anlamları neyi ifade ediyor ve bunlar nereden geliyor? Aslında bu isimler karma bir yapının parçası, fakat çoğunu Romalılar’a borçluyuz.

Johannes de Gamundia’nın takviminden detaylar görülüyor. Bu ağaç baskı 1465–1475 yılları arasına ait; her biri Ocak-Haziran ve Temmuz-Aralık ayları için altı sütun içeren iki yarım takvim bulunuyor. Her sütun, ayın günleri için çok sayıda bölümler içeriyor ve her bölüme ilgili azizin adı kazınmış; daireler içindeki tasarımlar mevsimlik uğraşları ve her ayın burcunu gösteriyor.

Ocak (January) ayı ismini Roma tanrısı Janus’tan alıyor. Fotoğrafta görüldüğü gibi onun iki yüzü var ve bu nedenle hem geleceği hem geçmişi görebiliyordu. O, aynı zamanda kapıların tanrısıydı.

Ocak. Roma tanrısı Janus ortada bir bulutun üzerine oturmuş, elinde büyük bir anahtar ve üzerinde 365 yazan ayna benzeri bir şey tutuyor, ayrıca kova burcunun yanında yer alıyor. Eser, 1698 yılına ait.

Şubat (February) ayı ise ismini “Februa” olarak anılan Antik Roma’nın bir nevi arınma bayramından alıyor.

Bir midye kabuğu içindeki Februa, küçük bir sürahiden etrafı çelenkle süslü bir çömlek üzerine su döküyor ve iki balık tarafından temsil edilen balık burcu onu çekiyor; önlerinde, saçılan tohumların üzerinde uçan bir melek çocuk görülüyor. Edward Francis Burney’in aylar serisinden, 1807 yılına ait bir eser.

Mart (March) ayının ismi, Roma’nın Savaş Tanrısı Mars’tan geliyor. Fotoğraftaki heykel, onu savaş için kuşanmış şekilde gösteriyor. Aslında Roma takvimi orijinal olarak mart ayı ile başladı ve ocak, şubat ayları ise takvim reformunun ardından eklendi.

Mars’ın bakır alaşımdan yapılmış gümüş kakmalı figürü. Mars, özenle hazırlanmış bir miğfer, yıldırımlarla süslenmiş metal levha bacak zırhı ve vücut şekline göre kalıbı çıkarılmış kabartmalı bir göğüs plakası ile bir generalin korumalıklarını giymiş halde görülüyor. Başlangıçta sağ elinde bir mızrak tutuyor olmalıydı; fakat şimdi kayıp ve muhtemelen sol elinde de şu an kayıp olan bir kalkan tutuyordu. Earith, Cambridgeshire, Roma Britanya, MS 2. yüzyıla ait.

Nisan (April) ayı ise Latince bir kelime olan “aperire”den geliyor. Anlamı “açmak”,  tıpkı baharda çiçeklerin yaptığı gibi. Fotoğrafta Fransız sanatçı Antoine Jules Pelletier tarafından yapılıp güzel bir şekilde detaylandırılmış suluboya çizimi görülüyor. Ayrıca Romalılar bu aya “aprilis” diyorlardı.

Mermer bir masanın üzerinde reçineyle dayanıklılığı arttırılmış, suluboya çiçekli bir vazo görülüyor. Eser 1848 yılına ait.

Mayıs (May) ayı ise adını Yunan Tanrıça Maia’dan alıyor. Bu fotoğrafta mayıs ayı alegorik olarak temsil ediliyor. Sanatçı, Castor ve Pollux denen ikizleri (Zeus ve Leda’nın ikiz çocukları) resme dahil ediyor çünkü ikizler burcu mayıs ayında başlıyor.

Mayıs ayının alegorik olarak temsili; ikizlerden, bir bulutun üzerinde dinlenen ve elinde dizgin olan Castor ile mızrağı ve kalkanıyla Pollux, sağdaki iki koyunun yanında oturan bir çoban kızı izliyorlar. Gravür 1791 yılına ait.

Haziran (June) ayı ismini evlilik ve çocuk doğurmadan sorumlu olan Roma Tanrıçası Juno’dan alıyor, aynı zamanda bu tanrıça tanrıların kralı Jüpiter’in de eşi. Bu resimde iki tekerlekli saltanat arabasına oturtulmuş olarak tasvir ediliyor.

Giulio Bonasone, Juno’nun Aşkları, Öfkeleri ve Kıskançlıkları serisinden Juno’nun Zaferi. Gravür, 1531–1576 yılları arasına ait.

Temmuz (July) ve ağustos (august) aylarının isimleri ise Antik Roma dünyasının iki ana karakterinden geliyor. Fotoğrafta solda biraz hasarlı olan Julius Caesar, diğeri ise Roma’nın ilk imparatoru Augustus’tur.

Solda Roma, Priene’deki Athena Polias Mabedi’nden, MÖ yaklaşık 50 yılına ait Julious Caesar olduğu tahmin edilen heykelden mermer bir kafa, yanmış ve ciddi şekilde hasar görmüş, kafanın sağ tarafı ve arkası eksik. Sağda ise Roma İmparatoru Augustus’un bronz başı, Sudan, Meroë. MÖ yaklaşık 27–25 yılları arasına ait.

Geriye kalan eylül (september), ekim (october), kasım (november), aralık (december) aylarının isimleri, 7, 8, 9, 10 gibi Roma rakamlarından geliyor. Orijinal olarak Roma yılının yedinci, sekizinci, dokuzuncu ve onuncu aylarını oluşturuyorlar. 

Temmuz ve ağustos başlangıçta Romalı yöneticilerin adlarıyla anıldı ve beşinci ve altıncı aylar anlamında bunlara Quintilis ve Sextilis denildi.

Thomas Bewick (1753–1828), ahşap gravürden yarım Ay tasarımı. Asmalarla süslenmiş bir çerçeve içinde, sakallı bir adamın yüzü ile hilal şekli gösteriliyor.

Ayrıca zaman anlamındaki ay ile gök cismi olan Ay kelimeleri birbiriyle ilişkilidir. Çünkü ilk başta Ay’ın Dünya etrafındaki bir döngüsünü ne kadar sürede tamamladığı hesaplandı. Bu nedenle zamanı ifade eden ay ile gök cismi olan ay kelimesi aynı kökten geliyor.

Blog British Museum. 29 Aralık 2017.

Celal Bayar Üniversitesi Tarih Bölümü mezunu. Tarih Öğretmeni.
Etiketler

You must be logged in to post a comment Login