Ay’daki İnsan İzlerini ve Kalıntılarını Korumak için Çağrı

İnsanlık tarihindeki en büyük başarılarından biri olan Ay’a inişler, günümüzde yeni uzay keşifleriyle birlikte farklı bir tehdit altında.

Dünya Anıtlar İzleme Programı (World Monuments Watch – WMW), 2025 yılı için hazırladığı raporla, Ay’daki erken dönem keşif izlerinin korunmasına yönelik uluslararası iş birliği çağrısı yapıyor.

İnsanlık İçin Büyük Bir Adım

İnsanlar tarih boyunca Ay’a hayranlıkla baktılar; onu mitlere, kutsal ritüellere, astronomik takvimlere ve bilimsel çalışmalara dahil ettiler. Uzay Çağı’nın başlamasıyla birlikte bu büyülenme daha da arttı ve ülkeler uzay keşfinde çığır açan ilerlemeler kaydetti. 20 Temmuz 1969’da Apollo 11 misyonu Sessizlik Denizi’ne (Sea of Tranquility) indiğinde, 650 milyon insan tarihte ilk kez Ay yüzeyinde yürüyen insanları izledi.

(İlgili: Uluslararası Uzay İstasyonu’nda İlk Arkeolojik Araştırma Yapıldı)

Bu iniş alanı, yani Sessizlik Üssü (Tranquility Base), bugün yaklaşık 106 farklı eseri barındırıyor. İniş modülü, bilimsel araçlar, biyolojik izler, hatıra nesneleri ve Neil Armstrong’un ikonik ayak izi gibi kalıntılar, insanlığın uzaydaki ilk somut izleri arasında yer alıyor. Ancak bu izler, günümüzde artan uzay keşifleri nedeniyle büyük bir tehdit altında.

Yeni Uzay Çağının Tehditleri

WMW’nin raporuna göre, Ay’a yönelik artan insan ilgisi ve büyüyen ticari uzay endüstrisi, tarihi iniş alanlarının korunmasını zorlaştırıyor. Şu ana kadar Ay’daki iniş alanları, rüzgar ve akan suyun olmaması nedeniyle doğal olarak korunmuş durumda. Ancak gelecekteki keşiflerin kontrolsüz bir şekilde ilerlemesi, bu mirası kalıcı olarak silebilir.

WMW’ye göre en büyük tehlikeler arasında kontrolsüz turistik keşifler, hatıra amaçlı nesne toplama ve yağmacılık yer alıyor. Eğer önlem alınmazsa, Apollo 11’in ayak izleri ve diğer izler sonsuza dek silinebilir, tarihi objeler yok olabilir.

Uluslararası İş Birliğiyle Koruma Çağrısı

Bu eşsiz mirasın gelecek nesillere aktarılabilmesi için uluslararası iş birliği şart. 2023 yılında, arkeologlar, miras yöneticileri, havacılık bilimcileri ve araştırmacılardan oluşan bir grup, Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi’ne (ICOMOS) bağlı olarak Uluslararası Havacılık Mirası Bilimsel Komitesi’ni (ISCoAH) kurdu. Bu komitenin temel amacı, insanlığın uzaydaki somut ve soyut mirasının korunmasını sağlamak.

WMW, 1967 tarihli Birleşmiş Milletler Dış Uzay Antlaşması’nın Ay’ın barışçıl keşfi için temel ilkeleri belirlediğini, ancak Ay mirasının korunmasına yönelik özel bir uluslararası anlaşma bulunmadığını vurguluyor. Antarktika’daki miras koruma sistemine benzer bir düzenleme ile Ay’daki tarihi alanların korunmasının sağlanması gerektiğini belirtiyorlar.

WMW’nin önerisine göre, uluslararası toplumun Ay’daki tarihi izleri bir miras alanı olarak tanımlaması ve gelecekteki keşiflerin bu mirası koruyacak şekilde düzenlenmesi gerekiyor. Ayrıca, bilim dünyasının ve kamuoyunun bu konuya duyarlılığının artırılması gerektiği de vurgulanıyor.

Ay Mirası Geleceğe Taşınmalı

Yeni Uzay Çağı, insanlık için büyük bir fırsat sunduğu kadar, uzaydaki kültürel ve doğal mirasımızı koruma sorumluluğunu da beraberinde getiriyor. WMW’nin raporu, yalnızca Ay’daki izlerin değil, gelecekte uzayda keşfedilecek diğer mirasların korunması için de bir ilk adım niteliğinde.