Avrupa’daki İlk Modern İnsanlar Ok ve Yay Kullanmış

Yeni bir çalışma, yaklaşık 54.000 yıl önce Avrupa’ya ulaşan Homo sapiens’in bu kıtayı yay ve oklarla tanıştırdığını ileri sürüyor.

Araştırmacılar, güney Fransa’da Grotte Mandrin adlı bir kaya sığınağında kazılan küçük üçgen taş uçları ve diğer eserleri incelediler. Aix-Marseille Üniversitesi’nden arkeolog Laure Metz ve meslektaşlarının bildirdiğine göre, hareket halindeki Homo sapiens muhtemelen Afrika’dan Avrupa’ya okçuluk teknikleri getirdi.

Yeni araştırmaya dahil olmayan Johannesburg Üniversitesi’nden arkeolog Marlize Lombard, “Metz ve meslektaşları, Grotte Mandrin’de olabildiğince ikna edici bir şekilde ok avını gösteriyor.” diyor.

(İlgili: Okçuluk, İnsanların Hayatta Kalması için Ne Kadar Önemliydi?)

Bölgede yay bulunamadı. Yaylar gibi ahşap objeler günümüze kadar çok iyi bir şekilde korunamaz. Metz, kuzey Avrupa bataklıklarında bulunan en eski bozulmamış yayların yaklaşık 11.000 yıl öncesine ait olduğunu söylüyor.

Daha önceki taş ve kemik uçlarının keşifleri, yay ve ok avcılığının Afrika’da yaklaşık 80.000 ila 60.000 yıl önce ortaya çıktığını gösteriyor. Ve daha önce bulunan fosil dişler, Homo sapiens’in Grotte Mandrin’i 56.800 yıl önce, Neandertallerin yaklaşık 40.000 yıl önceki yok oluşundan ve araştırmacıların Homo sapiens’in Avrupa’ya ilk ulaştığını düşündüğü tarihten çok daha önce ziyaret ettiğini gösteriyor.

Metz, “Neandertal bölgelerine göç ettiği bilinen en eski Homo sapiens’in yay kullanımında ustalaştığını gösterdik.” diyor.

O zamanlar Avrupa’da zaten bulunan Neandertallerin avlarına ok fırlattıklarını gösteren hiçbir kanıt yok. Okçuluğun, Neandertaller tarafından saplanan veya fırlatılan mızraklara kıyasla Homo sapiens’e herhangi bir önemli av avantajı sağlayıp sağlamadığı da net değil.

Yaklaşık 54.000 yıl öncesine tarihlenen Grotte Mandrin’deki bir Homo sapiens tabakasında kazılan 852 taş eser arasında, 196 üçgen taş uç yüksek darbe hasarı taşıyordu. Diğer 15 taş uç, hem yüksek darbe hasarı, hem de kesme gibi kasaplık faaliyetlerinden kaynaklanan değişikliklerin belirtilerini taşıyordu.

Bu buluntuların karşılaştırmaları, araştırmacıların yaylardan atılan ok uçları ve elde tutulan fırlatma objelerine monte edilen mızrak uçları olarak kullandıkları eserlerin taş replikalarındaki hasarlara göre yapıldı. Diğer karşılaştırmalı kanıtlar, yakın zamandaki ve günümüz avcı grupları tarafından kullanılan taş ve kemik ok uçlarından geldi.

Fransa’daki bölgede taş uçların kenarları boyunca meydana gelen darbe hasarı, bu aletlerin alttan saplara tutturulduğunu gösterdi.

Araştırmacılara göre, çoğu maksimum genişliği 10 milimetreyi geçmeyen en küçük Grotte Mandrin uçları, hayvanların derisini ancak yaylardan atıldığında delebilirdi. Araştırmacıların eski taş uçların replikaları ile yaptıkları deneyler, 10 milimetreden daha küçük taş uçların, yalnızca bir yayla hareket ettirilen ok saplarına takıldığında etkili avlanma hızlarına ulaştığını buldu.

Bazıları daha küçük uçların birkaç katı büyüklüğünde olan daha büyük taş uçlar, elle fırlatılan veya elde tutulan mızrak fırlatıcılardan fırlatılan ok uçları veya uçlu mızraklar olabilirdi.

Johannesburg Üniversitesi arkeologu Lombard, Fransa’daki kaya sığınağındaki ilk Homo sapiens’in nerede ve neyi avladıklarına bağlı olarak mızrakların yanı sıra yay ve oklarla da avlandığından şüpheleniyor. Lombard tarafından yönetilen daha önceki araştırmalar, Sahra altı Afrikalıların yaklaşık 70.000 ila 58.000 yıl öncesinden başlayarak bu iki tür av silahını benzer şekilde dönüşümlü olarak kullandığını gösterdi.

Lombard’a göre, Avrupa’ya yeni gelen Homo sapiensler, Neandertallerden büyük gruplar halinde mızrakla avlanmanın, yay tellerinin kolayca kopabildiği ve uzun mesafe av peşinde koşmanın enerji açısından verimli olmadığı soğuk arazilerde öncelikli olduğunu öğrenmiş olabilir.

Ancak Homo sapiens’ten okçuluk hakkında bilgi edinmek Neandertaller için olasılık dahilinde olmayabilir. Lombard, fosil kafataslarının iç yüzeylerindeki beyin izlenimlerine ilişkin önceki analizlere dayanarak, Neandertallerin beyinlerinin, Homo sapiens’in yay ve oklarla avlanmak için kullandığı gelişmiş görsel ve uzamsal yetenekleri sağlamadığından şüpheleniyor.

Bu bir olasılık, ancak diğer tartışmalı kanıtlar, Neandertallerin çağdaşları Homo sapiens’ten farklı davranmadığını gösteriyor. Grotte Mandrin Neandertalleri hiçbir zaman ok ve yaylarla avlanmadıkları halde Homo sapiens okçularıyla birlikte yaklaşık 14.000 yıl boyunca gayet iyi hayatta kaldıklarına göre, Neandertallerin nihai yok oluşlarının nedenleri her zamanki gibi gizemli olmaya devam ediyor.

Science News. 22 Şubat 2023.

Makale: L. Metz, J.E. Lewis and L. Slimak. 2023. Bow-and-arrow technology of the first modern humans in Europe 54,000 years ago at Mandrin, France. Science Advances.