Atina Akropolisi’nin Sessiz Tanığı: Erechtheion Tapınağı

Mimar Mnesikles tarafından tasarlanan Erechtheion Tapınağı, Atina Akropolisi’nde MÖ 5. yüzyılın sonlarında inşa edilmiş karmaşık bir yapıydı.

Altmış yıl önce bir kısmı Persler tarafından yıkılan Athena Polias’ın “Archaios Neos”unun (Antik Tapınak) yerini alan bu yeni tapınak iki odaya bölünmüştü: Athena’ya adanmış, tanrıçanın ahşap kült heykelinin bulunduğu doğu odası; ve Poseidon-Erechtheus, Hephaistos ve Erechtheus’un kardeşi Boutes’in mabetlerinin bulunduğu alt batı odası. Erechtheion’un sıra dışı formu, mimarın tüm bu kültleri tek bir binada barındırma ve aynı zamanda yapısını alanın engebeli zeminine uyarlama ihtiyacından kaynaklanıyor.

Üstelik kompleksin, Poseidon’un Atina üzerinde hegemonya kurmak için Athena’ya karşı verdiği mücadelenin kutsal sembollerini de içermesi gerekiyordu: Athena tarafından şehre verilen zeytin ağacı; Poseidon’un üç çatallı mızrağının ana kayada bıraktığı izler; ve kayaya çarptıktan sonra ortaya çıkan tuzlu su kaynağı.

Erechtheion’un ana binasını ve kuzey sundurmasını çevreleyen İonik bir friz, muhtemelen tapınağın kapsadığı mitler ve kültlerle ilgili sahneler oluşturan tanrı, kahraman ve ölümlü figürleriyle süslenmişti. Beyaz Paros mermerinden yapılan figürler, metal bağlantı elemanlarıyla gri kireçtaşından levhalara tutturulmuşlardı.

Erechtheion’un belki de en ikonik özelliği, çatısı sütunlarla desteklenmek yerine, Karyatidler olarak bilinen 6 Kore heykelinin üzerinde duran güney sundurması olabilir. Bu heykellerin 5’i, günümüzde Akropolis Müzesi’nde, özel bir alanda sergileniyor. Hâlâ British Museum’da bulunan 6. heykelin yeri ise boş bırakılmış durumda.

Güney sundurmayı süsleyen Karyatidler, Panathenaia festival alayının geçtiği Akropolis’e giden yola bakacak şekilde düzenlenmiş alçak bir podyum üzerinde duruyordu. Giysilerinin dikey kıvrımları sütun yivlerini andırıyor ve başlarındaki sepet formundaki başlıklar çatının ağırlığını yoğunlaştırıp aşağıya doğru yönlendiriyordu.

Sütun yerine kadın heykeli kullanılması Arkaik dönemden beri yaygın bir Yunan mimari uygulamasıydı. Tapınağın yazıtlarında bu heykellere sadece “Korai” adı verilmişti. Karyatidler terimi ise bize Mora Yarımadası’nın Lakonia bölgesindeki Karyes kenti Persleri desteklediği için diğer Yunanlar tarafından cezalandırılarak elbiselerinin ve mücevherlerinin ağırlığını başlarının üzerinde taşımak zorunda kalan Karyesli kadınların hikayesini anlatan Vitruvius tarafından aktarılır. Ancak Samsatlı Lukianos’a göre Karyesli kadınlar, başlarında tören sepetleri ile tanrıça Artemis onuruna yaptıkları danslarla ünlüydü.

Erechtheion Tapınağı, Akropolis’teki diğer antik yapılarla birlikte 1987 yılında UNESCO Dünya Mirası olarak ilan edildi. Atina’nın en popüler turistik mekanlarından biri olan yapı, hem mimari hem de tarihi açıdan Akropolis’in diğer yapısı olan Parthenon kadar önemli ve ilginç bir yapı.