Arkeologlar, İspanyol İç Savaşı Kurbanlarını Açığa Çıkarıyor

Arkeologlar ve antropologlar; İspanya’nın Ciudad Real adlı bölgesinde yaptıkları kazı sırasında, İspanyol İç Savaşı sonunda Franco Rejimi tarafından idam edilmiş kurbanların bedenlerini gün ışığına çıkarmaya başladı.

Cranfield Üniversitesi ekibi; 1939-1940 yılları arasında idam edilip Almagro’daki sivil mezarlığa gömülenleri aramak, gün ışığına çıkarmak ve kimliklerini tespit etmek amacıyla Madrid Complutense Üniversitesi bünyesindeki ortakları ve Mapas de Memoria (Maps of Memory) adlı girişimde faaliyet gösteren sosyal antropologlar ile bir araya geldi.

Kafalarında kurşun yaraları olan birçok ceset ile kişisel eşyalar ve giysi parçaları, şimdiye dek  açığa çıkarılanlar arasında yer alıyor. Ekip, mezarlığın on yıllardır kapalı olan ayrı bir alanına odaklanan bu kazıda, toplamda 26 kişiyi arıyor.

Kurbanların aileleri, akrabalarının kimliğinin DNA analizi yoluyla tespit edilebilmesini ve kalıntıları uygun bir cenaze töreni düzenleyebilmek amacıyla teslim alabilmeyi umuyor.

(İspanyol İç Savaşı’nın Kadın Kurbanları Ortaya Çıkıyor)

Kurbanların gömüldükleri yerden çıkarılmaları, İspanya’da şu anda soruşturulan İspanyol İç Savaşı’na dair bir dizi kurtarma işleminin bir parçası. 2000 yılından beri 7000’den fazla kurban ortaya çıkarıldı.

Kazının liderliğini üstlenen, Cranfield Adli Enstitüsü (CFI) Adli Antropoloji Kıdemli Eğitmeni Dr. Nicholas Márquez-Grant, şöyle söylüyor: “Bu kazı özellikle de mezarlıktaki kurbanların ve savaş sonrası dönemde bu mezarlığa defnedilenlerin sayısı bakımından fazlasıyla karmaşık. Bedenler, katmanların takip edilmesi ile ortaya çıkarılıyor ve bu işlem, hem ölülerin kimliklerinin tespit edilmesi ve itibarlarının geri verilmesi hem de ailelerin bu kötü olayları unutup huzura kavuşmaları sürecinin yalnızca ilk adımını oluşturuyor.”

Kendisiyle aynı ismi taşıyan büyük amcası idam edilen ve bu alana gömülen José Barrios, “Kazı başladığında çok fazla bir şey hissetmedim fakat ilk bedeni bulduklarında bir bireyin kafatasını ve ayaklarını görünce şöyle düşündüm: Şimdi buradayız ve sizi bulmaya geliyoruz.”

Kazı dönemi Haziran başına dek sürecek. 2021 yılının sonuna kadar bu dönemi, ortaya çıkarılan insan kalıntılarının kimliğini tespit etmek amacıyla laboratuvarda yapılacak antropolojik analiz ve DNA analizinin dahil olduğu uzunca bir araştırma süreci izleyecek.

Tüm sürecin ilk safhası; mezarların yerini arşiv araştırmaları aracılığıyla belirleme ve kurbanların aileleri ile sosyal ağlar ve komşuların ifadeleri sayesinde irtibat kurma görevlerini üstlenen Maps of Memory tarafından yürütüldü.

Ulusal Uzaktan Eğitim Üniversitesi’nin (UNED) bir projesi olan Maps of Memory’nin direktörü Dr. Jorge Moreno, “Arkeologlar ve adli antropologlar zeminden aşağısında çalışırken sosyal antropologlar zeminin üstünde çalışıyor. Bilim insanları insan kalıntılarını ararken sosyal antropologlar aileleri ve onların tarihleri ile hikayelerini araştırıyor. İlk başta bu kazı için tespit edilen dört farklı aile vardı; şimdi yalnızca on gün geçmişken elimizde 21 farklı aile ve 21 farklı hikaye mevcut. Bir elimizde bedenler, diğer elimizde ise hikayeler var; bu ikisi daha sonraları birbiriyle bağlantılı hale geliyor.” diyor.

Kazı yapılacak toplamda 11 çukur tespit edildi. Birkaç çukurun içinde bir bireyden daha fazlası bulunuyor. Cranfield ekibi üyeleri arasında Cranfield Adli Arkeoloji ve Antropoloji Yüksek Lisansı mezunları da yer alıyor.

Kalıntılar gün ışığına çıkarıldıktan sonra Madrid Complutense Üniversitesi’ndeki adli antropoloji laboratuvarına götürülecek ve burada her bir bireyin kimliği belirlenip ölüm nedeni tespit edilecek.

Madrid Complutense Üniversitesi Adli Tıp Fakültesi’nden proje için çalışan bilimsel ekibin direktörü Dr. Maria Benito Sanchez şöyle söylüyor: “Adli antropoloji uzmanları olarak sahip olduğumuz bilimi, sevdiklerini uzun bir süredir arayan insanların hizmetine sunma sorumluluğumuz var. Toplu mezarlarda çalışmaya başladığımdan beri kazandığım birçok ödül var ve bunların hepsini gün ışığına çıkardığım bireylerin akrabalarına adıyorum; onlar bu işin gerçek kahramanları!”

Kimlik ve ölüm nedeni tespitini, aile üyelerinden ve kurtarılan kemiklerden alınan örnekler ile yapılan genetik analiz izliyor; testler pozitif çıktığında aile üyeleri tespit edilmiş oluyor. Bundan sonra kalıntılar, cenaze töreni yapılması için aile üyelerine teslim ediliyor; böyle bir şey mümkün değilse o halde tekrar gömülmek üzere mezarlığa iade ediliyor.

Ciudad Real İl Genel Meclisi tarafından finanse edilen daha kapsamlı bir Memory Maps projesi, son on yıl içinde 53 toplu mezarın yerini saptadı ve Ciudad Real adlı şehirde Franco Rejimi tarafından öldürülen 3.457 kişinin kimliğini tespit etti. Yüzlerce insanın gömüldüğü diğer mezarlar olduğu bilinse de Almagro kazısı, şehirde şimdiye dek açılmış en büyük toplu mezar olma özelliğine sahip.

Cranfield University. 24 Mayıs 2021.