Arkeologlar Eski Ukrayna’da Kelt Etkisini Ortaya Çıkardı

Polonya ve Ukrayna’da bulunan 1.800 yıllık mezarlarda bulunan kasıtlı olarak kırılmış silahlar, bölgedeki Kelt etkisini yansıtıyor.

Bulgular, 2.300 yıl önce Polonya ve Ukrayna’daki güçlü bir Germen kültürü üzerindeki Kelt etkilerine ışık tutmaya yardımcı oldu. Arkeologlar, ilk keşfedildikleri Polonya kasabasının adına dayanarak bu kültürü Przeworsk olarak adlandırıyorlar.

Mezarlardan edinilen bilgiler, 2022’de Ukrayna’nın “Arheologia” dergisinde Tarih ve Yerel İlim Müzesi’ndeki Lviv Bölge Konseyi’nde araştırma görevlisi olan Volodymyr Sydorovych tarafından aktarıldı. Makalede, aynı zamanda antik alanların yağmalanmasının gelecek nesiller için geri dönüşü olmayan kayıpları da vurgulandı. Makale, 2019 yılında yapılan arkeolojik araştırmalara dayanıyor.

(İlgili: Geniş Bir Coğrafyada Yaşamış Gizemli Kültür: Keltler Kimdi?)

Przeworsk halkı kimlerdir?

Çoğu arkeolog, Przeworsk halkını, tarihsel kaynaklarda Lugyalılar (veya bu ismin bir varyasyonu) olarak bilinen eski Germen kabilelerinin güçlü bir birleşimi olarak tanımlar. Bu kabileler günümüz Polonya’sında ve batı Ukrayna’da yaşıyordu ve Tacitus ve Strabon gibi birinci yüzyıl tarihçileri ve coğrafyacılarının yazılarında yer alıyordu. Alternatif olarak, bazıları onları daha sonra MS 455’te Roma’yı yağmalayacak olan Vandallarla özdeşleştiriyor. Yine bugün tarihçiler arasında hakim olan bir başka yorum, Lugyalıların ve Vandalların aynı insanlar olduğu.

Arkeolojik kanıtlar ise Przeworskların yaklaşık 2.300 yıl öncesinden orta ve güney Polonya’da yaşayan ve MS 1. yüzyılda Vistula Nehri’nin (önemli bir antik ticaret yolu) doğusuna, Batı Ukrayna’ya yayılan yerliler olduğunu gösteriyor. Przeworsklar, 1.600 yıl öncesine kadar Ukrayna’da varlığını sürdürmüş ve maddi kültürleri, MS 450’den Roma’nın Alpler’in ötesine geçmesine kadar Demir Çağı Avrupa’sına egemen olan Kelt kültürünün (aka “La Tène kültürü”) etkilerini açıkça gösteriyor.

Przeworsk üzerindeki Kelt etkisi, ölülerin yanına yerleştirilen silahlara hasar verme pratiği de dahil olmak üzere, metal işleme ve cenaze törenlerinde belirgin.

Hikayemiz 2019 yılının başlarında, mezar soyguncularının bir mezar kompleksi bulup içlerindeki bir dizi kırık mezar eşyasını Lviv şehri yakınlarındaki Vynnyky’deki Bölgesel Tarih Müzesi’ne getirmesi ve Lviv yakınlarındaki Yampil köyü yakınlarında bir mezarlık bulduklarını açıklamasıyla başlıyor.

Sydorovych, yola çıkmak, durumu kendi gözleriyle görmek ve yeri incelemek için bir ekip kurdu. Soyguncular tarafından kazılan çukurun içinde kalan, kalsine kemik ve seramik parçalarının -bu mezarın yaklaşık 1.800 yıl öncesine tarihlenmesi için yeterliydi- bulunduğu yıkılmış bir mezar alanıydı.

Yağmacılar tarafından getirilen eşyalar arasında iki ucu kıvrık bir kılıç, bir kalkan sapı ve bir mızrak ucu; demir mahmuzlar ve fibulalar (broşlar) ve hasarlı bir kalkan başlığı vardı. Sydorovych, bu eşyaların ve Przerworsk’taki diğer araştırmaların yoğun bir Kelt etkisi gösterdiğini söylüyor: Ölüleri kırık veya başka şekilde hasar görmüş silahlarla gömmek bir Kelt uygulamasıydı.

Sydorovych, mezar soygunlarının Ukrayna arkeolojisine büyük bir engel olduğunu açıklıyor. Metal dedektörlü hırsızların arkeoloji ile hiçbir ilgisi yoktur ve buldukları şey genellikle karaborsada biter, bilim ve tarih sonsuza dek kaybolur, diye açıklıyor. Eserler sonunda müzelere doğru yolunu bulsalar bile, arkeolojik araştırmalar ve yeniden inşa için çok önemli olan bağlamlarını kaybettiler, belirli bir nesneyi yaratmanın koşulları ve amacı (bu durumda, bir mezar), diye açıklıyor.

Roma ile ne kadar yakınsan

Genelde Przeworsk’lar, komşuları gibi, ölüleri yakar ve toz haline gelmiş kalıntılarını bir vazo veya çukura koyarlardı. Ancak bazı cesetleri ithal lükslerle birlikte bütün olarak gömdüler.

Bu tür gömülü kalıntılar yerel soylulara ait olabilir: Roma İmparatorluğu ile ticari ilişkilere dayanan yerel bir elit ortaya çıkmış olabilir. Güçleri kısmen Romalıların kehribar yolu üzerinde Keltlerden kontrolü ele geçirmesinden kaynaklanmış olabilir. Ama esas olarak, Sydorovych’in dediği gibi: “Roma ile ilişkiniz ne kadar yakınsa, o kadar zenginsiniz.”

Przeworsk üzerindeki Roma etkisi, mezarlardaki Roma eşyalarında da belirgin: amforalar, cam kadehler, terra sigillata (özel perdahlı görünümlü Roma çömlekleri), mücevherler ve silahlar. Arkeologlar, Ukrayna ve Polonya sınırındaki Kariv-I mezarlığını araştırırken, özellikle Przeworsk mezarlarında yaygın olarak kullanılan bir Roma uzun kılıcıydı.

Bu Roma mallarının nasıl geldiğini bilemeyiz: ticaret, ekonomik ilişkiler, Roma ile savaşırken “barbar kabileler” tarafından elde edilen ganimetler, hatta Roma askeri liderleri tarafından hizmetleri için yerel paralı askerlere verilen ödüller…

Başka bir deyişle, Roma imparatorluğunun sınırlarının ötesindeki birçok barbar kabile gibi, onların da Roma ile ilişki durumları “karmaşıktı”.

Haaretz. 3 Temmuz 2022.