‘Arkeofili: Arkeoloji Meraklısının Elkitabı’ Çıktı!

Arkeoloji ile ilgili en merak edilen sorulara basit ama bilimsel bir dille yanıtlar veren “Arkeofili: Arkeoloji Meraklısının Elkitabı” çıktı!

Mundi Kitap’tan çıkan ve Arkeofili kurucusu ve editörü arkeolog Erman Ertuğrul’un kaleme aldığı “Arkeofili: Arkeoloji Meraklısının Elkitabı”, uzak geçmişle ilgili en merak edilen sorular üzerine, karmaşık terimler kullanmadan, kolay anlaşılır üslupla verilmiş cevaplar okumak isteyen tüm “geçmiş meraklısı” zihinler için…

Göbeklitepe’deki insanlar dev taşları oyup bir anıt gibi yerleştirirken ne amaçlıyorlardı? Dikilitaşlar onlar için ne ifade ediyordu? Bir Homo sapiens ve bir Neandertal (Homo neanderthalensis) ilk defa karşılaştığında ne hissetti? Birbirlerini düşman olarak değerlendirip kaşlarını mı çattılar, yoksa yüzlerinde şaşkın bir gülüş mü vardı?

Geçmişte yaşamış insanları ve onların günlük yaşamlarını merak etmekten ve üzerine kafa yormaktan daha eğlenceli ne olabilir? Üstelik bunun için arkeolog olmanıza da gerek yok! Belki antik kentte gördüğünüz yıpranmış bir sütun, belki müzede gözünüze takılan bir tablet, belki evinizde dedenizden kalan bir cep saati, hatta belki de sahafta bulduğunuz, içi notlarla dolu eski bir kitap… Bunlara bakarken kimlerin elinin değdiğini, nelere tanıklık etmiş olabileceklerini düşünerek uzaklara dalıyorsanız, hayal dünyanızda o dönemlere yolculuk yapıyorsanız, yani kısacası eski olan her şeye ilgi duyan biriyseniz, siz de bir “arkeofil”siniz! Arkheos ve philios kelimelerinin birleşiminden oluşan bu kelime, “eskiyi seven, eskiye ilgi duyan” anlamına geliyor ve sizi tanımlıyor.

Bu takıntımıza bir isimlendirme de yaptığımıza göre, artık geç- mişe olan ilgimizi bir sonraki seviyeye taşımanın zamanı geldi.

Arkeoloji, herkesin bir tarafından çekiştirip kendi yorumlarını getirdiği bir bilim. Çünkü arkeoloji, doğası gereği içinde birçok bilinmeyeni de barındırıyor. Öyle ki, yapılan kazılar ve analizler bir yandan geçmişe dair soruları yanıtlarken bir yandan daha fazla soruyu ortaya çıkarıyor. Durum böyle olunca, her keşif insanların hayal gücünü hızla ele geçiriyor ve bilgi boşlukları birbirinden farklı teorilerle dolduruluyor. Tabii ki zihin egzersizi yapmakta, hatta bu teorileri başkalarıyla paylaşmakta hiçbir sakınca yok fakat bu durumun suistimale açık olduğunu da unutmamak gerekiyor. Zira hem bilgi hem de bilgi kirliliği çağında yaşadığımız için, artık doğrularla yalanları birbirinden ayırmak iyice zorlaştı. Komplo teorilerini ve çarpıtılmış bilgileri gerçekmiş gibi sunmaksa oldukça tehlikeli sonuçlara yol açabiliyor.

Uzaylılar, sıra dışı gizemler, doğaüstü güçler, sır perdeleri, paha biçilemeyen defineler ya da uzak geçmişte var olan çok gelişmiş bir medeniyet… Peki arkeolojiyi bu kadar ilgi çekici yapan unsurlar gerçekten bunlar mı? Bizim artık buna kesin bir cevabımız var: Hayır. Nereden mi eminiz? Arkeologlar olarak arkeoloji içerikleri ürettiğimiz Arkeofili web sitesini 2014 yılında açtığımızda günde 50 kişinin bu içerikleri okumak için siteyi ziyaret edip etmeyeceğini merak ediyorduk. Bu sayı bile bizim için ulaşılması zor bir hedef gibi gözüküyordu. Akademi camiasında; resmî yetkililerin arkeolojiye sadece “turizm” gözüyle baktığı, “halk”ın ise arkeolojiyle ilgilenmediği, yalnızca definecilik hikâyelerini takip ettiği fikri hâkimdi. Uzaylıların yaptığı piramitler ya da milyonlarca dolar değerinde defineler gibi sansasyonlar olmadan, sade bir dille yazılmış bilimsel içerikleri insanlar okumak ister miydi? Yetkililer konusunda olmasa da, arkeolog olmayan insanlar konusunda yanıldığımızı anlamamız uzun sürmedi. Henüz birkaç ay geçmişti ki, web sitemiz okuyucu sayısı yüzünden çöktü! Bu çöküşlerin yaşanmaya devam ettiği ilerleyen zamanlarda biz de altyapımızı defalarca geliştirmek zorunda kaldık. Ve elbette bu çöküşlerden çok mutlu olduk!

Aradan geçen bunca yıl içinde, Arkeofili’nin hem sosyal medya hesaplarına hem de e-posta kutusuna sayısız soru geldi. Arama motorlarına sorularını yazarak siteye ulaşan insanların sorularını da bunların üstüne eklediğimizde, artık elimizde büyük bir soru havuzu vardı. “Yerde gördüğüm bu taşın üzerindeki gözenekler hangi defineyi işaret ediyor?” ya da “Tarsus’ta yeraltı dünyasına açılan bir portal var mı?” gibi çılgın örnekleri bir kenara bırakırsak, soruların büyük bir çoğunluğu gerçekten ilgi çekiciydi ve birçok kişinin benzer şeyleri merak ettiğini gösteriyordu. “Mısır piramitleri nasıl inşa edildi, Atlantis nerede, ilk insan ne zaman ortaya çıktı, arkeolojik kalıntılar nasıl toprak altında kalır, Pompeii’deki insanlara ne oldu?” gibi…

Elinizde tuttuğunuz Arkeoloji Meraklısının Elkitabı’nda, eski zamanlara dair en merak edilen soruları ve bunların yanıtlarını kolay anlaşılır bir dille okuyacaksınız. İlk bölümde, arkeolojiye dair üç temel soruyla başlayacağız. Eğer bir bilim olarak arkeolojinin çalışma yöntemi, alanı, kapsamı ilginizi çekerse bu konuyla ilgili okuma önerilerimi kitabın sonunda bulabilirsiniz. Bu ilk genel bölümden sonra, altı ayrı bölümde bazı ünlü arkeoloji sorularını cevaplıyoruz. Buradaki sorular ve cevapları üzerine daha fazla okumak isterseniz, yine kitabın sonunda her başlık için yararlanılan kaynakları listelediğimiz sayfalara bakabilir, kendinize bir okuma listesi oluşturabilirsiniz.

Belki bu soruların bir kısmı daha önce sizin de kafanızı kurcaladı, belki de bazıları aklınıza bile gelmemişti ama şimdi soruları gördüğünüze göre, bir arkeofil olarak hayalinizde geçmişe yolculuk yapmaya başladınız bile… Öyleyse bilimden kopmadan ama bilimin ağır terminolojisinde de boğulmadan bir sonraki seviyeye birlikte geçelim.

Çünkü, “Herkes için arkeoloji!”

Sipariş vermeyi unutmayın!

Kitabın içindekiler kısmı şu şekilde:

BÖLÜM BİR: KAZININ İÇİNDEN

• Arkeolojik kalıntılar neden toprak altında kalır?
• Arkeologların kazıda bir günü nasıl geçer?
• Arkeologlar neden her yeri kazmıyor?

BÖLÜM İKİ: BİZ VE DİĞERLERİ

• Türümüz Homo sapiens ne zaman ortaya çıktı?
• Gizemli kuzenlerimiz Denisovalılar kimdi?
• Neandertaller neden yok oldu?
• Hobbitler hâlâ yaşıyor olabilir mi?

BÖLÜM ÜÇ: GÜNLÜK YAŞAM

• Geçmişte kadınlar toplayıcı, erkekler avcı mıydı?
• Eski insanların dişleri bizimkilerden daha mı sağlıklıydı?
• İnsanlar ne zamandan beri giyiniyor?
• Bilinen en eski ayakkabı kaç yıllık?

BÖLÜM DÖRT: HAYVAN DOSTLARIMIZ

• Köpekler ne zaman insanın en iyi dostu oldu?
• Kediler hayatımıza girmeye ne zaman karar verdi?

BÖLÜM BEŞ: ÖNEMLİ KİŞİLER

• Buz Adam Ötzi’yi kim öldürdü?
• Büyük İskender ’in mezarı bulunabilir mi?
• İlk Çin imparatorunun mezarı neden açılamıyor?

BÖLÜM ALTI: ANITSAL YAPILAR

• Göbeklitepe neden bu kadar önemli?
• Mısır piramitleri nasıl inşa edildi?
• Antik Roma betonu nasıl bu kadar dayanıklı?

BÖLÜM YEDİ: EFSANELER

• Atlantis diye bir yer gerçekten var mı?
• Pompeii’deki insanlara ne oldu?
• Antik Mısır mumyaları gerçekten lanetli mi?