Araştırmacılar Özdenetim Evriminin İzlerini Sürüyor

İnsanın özdenetimi erken atalarımızda evrimleşti ve yaklaşık 500.000 yıl önce gelişmiş alet yapma becerilerini ilerlettiklerinde belirginleşti.

Homo erectus gibi erken homininler 1.8 milyon yıl kadar önce basit el baltaları yapabiliyordu, atalarımız ise 500.000 yıl kadar önce bu aletlerin daha ayrıntılı ve özenle tasarlanmış versiyonlarını oluşturmaya başladılar.

York Üniversitesi’nden araştırmacılar, işçilikteki bu ilerlemelerin, bireylerin konsantrasyon ve yüksek engellenme toleransı [frustration tolerance] gibi önemli özdenetim gücü isteyen özelliklere sahip olduklarını gösterdiğini söylüyor.

Çalışma, Batı Sussex’teki Boxgrove köyündeki bir çakıl ocağından çıkarılan 500.000 yıllık taştan yapılma balta koleksiyonuna ışık tutuyor. Baltaların son derece simetrik olması, dikkatli bir işçiliğin varlığını ve daha uzun vadeli amaçlar için acil ihtiyaçlardan feragat edildiğini işaret ediyor. 

(Karmaşık Bilişsel Özellikler Taş Devri El Baltasını Şekillendirdi)

Çalışmanın kıdemli yazarı Dr. Penny Spikins şöyle diyor: “Boxgrove el baltaları gibi daha sofistike aletler, hominin atalarımızın çok daha büyük beyinler geliştirmesiyle eş zamanlı ortaya çıkmaya başladı.

“Baltalar, karşılığı hemen alınamayan, ileri planlama, özen ve yüksek engellenme toleransı gerektiren bir görevi tamamlamak için zaman ve enerji yatırımı gibi özdenetim ile ilişkili olabilecek özelliklerin o dönem insanlarında var olduğunu kanıtlıyor.

“Günümüzde özdenetim kapasitemiz daha da önemli hale geldi. Bir tür olarak sahip olduğumuz ileri düzey özdenetim olmadan, karantinada kalmamız imkansız olurdu. Kendi acil ihtiyaçlarımızın yerine ait olduğumuz topluluğun ihtiyaçlarına öncelik vermek özdenetim gerektirir. Çalışmamız insanlık tarihinde bu yeteneğin nereden çıktığı ve nasıl başladığı konusunda bazı ipuçları sunuyor.”

Ayrıca araştırmacılar, oldukça simetrik ve ayrıntılı olan bu baltaların üretiminin, yaşam süresi boyunca birikmiş bilgi ve beceriyi kullanma yeteneği gerektirdiğine dair kanıtlara da işaret ediyorlar.

Bir çalışmada, insanlar Boxgrove’da bulunan baltaların replikasını yapmaya çalıştılar ve el baltasına benzer bir şey yapmaları bile 16 saat pratik yapmalarını gerektirdi.

York Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nde doktora öğrencisi ve çalışmanın baş yazarı James Green, şunları ekledi: “Tarih öncesi eserlerin üretimindeki zihinsel ve fiziksel süreçleri deşifre ederek onları yapan bireylerin yetenekleri hakkında değerli bilgiler edinebiliriz.

Bu baltalar, taş bileme becerilerine yönelik sosyal öğrenme ve çaba gerektiren eylemlerin varlığını gösterir. Ayrıca, bir kişinin zihninde resmettiği şeyi kasıtlı olarak ilk kez hayata geçirdiğine de kanıt oluştururlar.

“Özdenetim sadece insanlara özgü değildir, ancak evrimimizde önemli bir rol oynamış olabilir. Bu, toplum yanlılık, işbirliği ve savunmasız kişilere bakmak gibi modern insanları tanımlayan özelliklerin çoğunun anahtarıdır.”

University of York. 13 Mayıs 2020.

Makale: Green, J., & Spikins, P. (2020). Not just a virtue: the evolution of self-control. Time and Mind, 1-23.