Antik Küresel Soğumaya Yol Açan Gizemli Yanardağ Bulundu

6. yüzyıl hayatta kalmak için oldukça zor bir dönemdi: Kuzey Yarımküre’de ortalamadan daha düşük sıcaklıkların yaşanması; kıtlığa, mahsul kıtlığına ve hatta belki de hıyarcıklı vebanın yayılmasına yol açtı.

Bilim insanları, asıl suçluların MS 536’da ve 540’da arka arkaya yaşanan volkanik patlamalar olduğunu söylüyor. İlki büyük olasılıkta İzlanda’da ya da Kuzey Amerika’da yaşandı. Fakat ikincisinin nerede yaşandığı şimdiye dek bilinmiyordu.

(536 Yılı Yaşamak için En Kötü Yıldı)

El Salvador’daki Ilopango yanardağında antik çökelmeleri inceleyen araştırmacılar, 3. ve 6. yüzyıllar arasında büyük bir patlamanın gerçekleştiğinden haberdardı. Tierra Blanca Joven (TBJ) ya da “Beyaz Genç Dünya” olarak adlandırılan bu olay sonucunda, atmosfere yaklaşık 50 kilometreye kadar yükselen bir volkanik kül bulutu yayıldı.

Bu patlamanın tarihini daha iyi saptayabilmek için, bilim insanları kalderayı çevreleyen gölden 25-30 kilometre uzaklıktaki, TBJ sırasında üzerlerine volkanik kül sinen üç ağaç gövdesinden örnek topladı. Patlamanın ardından, bu tropikal sert ağaçlar volkanik gaz, kül ve ponza içeren kasıp kavurucu sıcaklara ve şiddetli sert rüzgarlara maruz kaldığından kurudu.

Laboratuvardaki çalışmalarda araştırmacılar, topladıkları örneklerdeki farklı kısımların yaşlarını gövdelerindeki halkaları sayarak ve karbon-14 metodunu kullanarak hesapladı. Yapılan çoklu ölçümler, tekli ölçümlerden elde edilebilecek bilgilerden çok daha kesin sonuçlar verdi.

Araştırmacıların yayımladığı makalede belirttiğine göre, üç ağaç da MS 500-545 arasında kurumuştu, gizemli TBJ volkanik patlama olayı da MS 540’da gerçekleşmişti.

(Manisa’da Bronz Çağ İnsanları Volkanik Patlamayı İzlemiş)

Hatta araştırmacılar, sonuçlar doğrultusunda daha da kesin bir tarih verebildi: Atmosfer dolaşımı modellerine dayanarak, patlamanın aslında MS 539 yılının sonbaharında gerçekleştiği anlaşıldı.

Bulunan araştırma sonuçları, çağ boyunca süren küresel soğumayı ve kıtlığı açıklamaya yardımcı olacak ve belki de Mayalar tarafından yapılan anıt binaların inşasına verilen gizemli ve geçici araya da ışık tutabilecek.

Sciencemag. Katherine Kornei. 16 Ağustos 2019.

Makale: Dull, R. A., Southon, J. R., Kutterolf, S., Anchukaitis, K. J., Freundt, A., Wahl, D. B., … & Oppenheimer, C. (2019). Radiocarbon and geologic evidence reveal Ilopango volcano as source of the colossal ‘mystery’eruption of 539/40 CE. Quaternary Science Reviews, 105855.