Antik Andlarda Tüberküloz Adaptasyonunun Kanıtları

İnsanlar, 9.000 yıldan fazla bir süredir Güney Amerika’nın And Dağları’nda, yüksek rakımlardaki sınırlı oksijene, soğuğa ve yoğun ultraviyole radyasyona uyum sağlayarak yaşıyor.

Yapılan yeni genomik çalışma, günümüz Ekvador’undaki yerli nüfusun, Avrupalıların gelişinden binlerce yıl önce tüberküloz bakterisine adapte olduğunu gösteriyor.

Çalışma Emory Üniversitesi’ndeki bilim insanları önderliğinde yürütüldü.

Makalenin ilk yazarı Sophie Joseph, “Tüberküloz reaksiyon yollarında yer alan genlerin seçiliminin, 3.000 yıldan biraz daha uzun bir süre önce artmaya başladığını gördük.” diyor. “Zamanlaması ilginç çünkü bu dönemde bölgede tarım faaliyetleri de artmaya başlamıştı. Tarımın gelişmesi, daha yoğun nüfuslu toplumların oluşmasına yol açar, bu da tüberküloz gibi bir solunum yolu patojeninin daha çok yayılması demek.”

(İlgili: Kamp Ateşi Tüberkülozun Ortaya Çıkmasına Neden Olmuş Olabilir)

Araştırmacılar başlangıçta Ekvador’daki yerli halkın yüksek rakımda yaşamaya nasıl adapte olduklarını araştırmak için yola çıkmışlardı.

Çalışmanın kıdemli yazarı John Lindo, “Pozitif seçilimin en güçlü genetik sinyallerinin yüksek rakımla değil, tüberküloza karşı bağışıklık tepkisiyle ilişkili olduğunu görünce şaşırdık.” diyor. “Sonuçlarımız, Avrupalılarla temasa geçmeden önce And Dağları’nda tüberküloz yaygınlığıyla ilgili daha fazla soru doğurdu.”

Daha önce yayınlanan araştırmalarda, 1.400 yıllık And mumyalarının iskeletinde tüberküloz bakterisi kanıtları bulundu ve bu, 500 yıl önce Avrupalılar gelene kadar Güney Amerika’da tüberkülozun olmadığına dair bazı teorilerle çelişiyordu.

Yeni yayımlanan makale, antik Andlarda tüberküloza karşı insan bağışıklık sistemi tepkisi için ilk kanıtı sunuyor ve genomlarının bu riske ne zaman ve nasıl adapte olduğuna dair ipuçları veriyor.

Joseph, “İnsanın ve patojenin birlikte evrimi, günümüz halk sağlığı üzerinde büyük etkisi olan az çalışılmış bir alan.” diyor. “Patojenlerin ve insanların zaman içinde nasıl birbirine bağlandığını ve birbirlerini nasıl etkilediğini anlamak, birçok bulaşıcı hastalığın tedavisinde yardımcı olabilir.”

Araştırmacılar, birkaç farklı Ekvador ilinde 2.500 metrenin üzerindeki rakımda yaşayan 15 günümüz yerlisinden alınan kan örneklerini kullanarak tüm genomları diziledi. Atalarının geçmişindeki genlerini, pozitif seçilim izlerini bulmak için bir dizi tarama yürüttü.

Joseph, “Genomları dizilemek ve ataların seçimini modellemek için hesaplama tekniklerini geliştirmeye devam ediyoruz.” diyor. “Bugün yaşayan insanların genomları, geçmişe bir pencere açıyor.”

National Science Foundation. 29 Mart 2023.

Makale: Joseph, S. K., Migliore, N. R., Olivieri, A., Torroni, A., Owings, A. C., DeGiorgio, M., … & Lindo, J. (2023). Genomic evidence for adaptation to tuberculosis in the Andes before European contact. Iscience, 26(2).