Antik Anadolu, İklim Değişikliğine Nasıl Uyum Sağladı?

Anadolu’nun antik dünyası üzerine yapılan yeni bir araştırma, iklim değişikliğine nasıl uyum sağladıklarını ortaya koyuyor.

Eski popülasyonların iklim değişikliğinin etkilerini en aza indirme çabaları, daha uzun iklim değişimleri sırasında pandemiler, depremler ve savaşlar gibi diğer olaylarla birleştiğinde kesintiye uğradı. Araştırmanın baş yazarının anlattığı bulgular, günümüzle ürkütücü paralellikler sunuyor.

Glasgow Beşeri Bilimler Okulu’nda arkeoloji öğretim görevlisi ve çalışmanın ilgili yazarı olan Dr. Matthew Jacobson, “Sonuçlarımız, ‘iklim kötüye gittiğinde insanların başına kötü şeyler gelir ve toplum geriler’ demenin çok basit olduğunu gösteriyor. Güneybatı Anadolu’da koşulların çok daha kuru olduğu Roma döneminde yerleşim sayılarının ve tarımsal verimliliğin hızla arttığını görüyoruz.” diyor.

(İlgili: Anadolu’nun İlk Çiftçileri, Tarımı Benimseyen Yerel Avcı Toplayıcılardı)

“Ayrıca, insanların başlangıçta 5. yüzyılda önemli bir kurak koşullara geçişe adapte olduklarını, ancak yaklaşık bir yüzyıl sonra iklimin düzelmemesi ve bölgenin vebanın yanı sıra çok sayıda deprem ve savaş nedeniyle sarsılması sonucu mücadele etmeye başladıklarını görüyoruz.”

Dr. Jacobson, “Bu, modern çağ için hem iyi hem de kötü haberler getiriyor, çünkü antropojenik iklim değişikliğinin üstesinden gelebileceğimizi gösteriyor. Ancak sadece bunun etkisini azaltmak ve diğer felaketlerin üstesinden gelmek için harekete geçersek. Giderek daha istikrarsız hale gelen iklimimiz, devam eden salgın hastalıklar ve mevcut çatışmalar göz önüne alındığında, son olaylarla korkunç paralellikler var. Ancak, dirençli toplumlar inşa etmek ve sürdürülebilir olmak için bu tarihi örneklerden öğrenebileceğimize dair umudumu koruyorum.”

Çalışma, güneybatı Anadolu’da Likya-Pamphylia’daki 381 yerleşim yeri için tarihi ve arkeolojik kanıtlar derledi. Araştırmacılar, Tunç Çağı’ndan (MÖ 3000-1150) Orta Bizans dönemine (MS 600-1050) kadar altı tarihi dönemi incelediler.

Bu bölge, şehirler, limanlar ve kırsal yerleşimler gibi arkeolojik kalıntıların yanı sıra yüksek kaliteli paleo-iklim ve paleo-çevre arşivleri açısından zengi. Birbirine bu kadar yakın antik insanlar, iklim ve çevre (tarım dahil) hakkında yüksek kaliteli kanıtlara sahip olmak son derece nadir bir durum.

Paleo-iklimsel çalışma, bugünümüzü ve geleceğimizi daha iyi anlamak için geçmişte meydana gelen iklim değişikliklerine bakar. Bu çalışma öncelikle, yakındaki iki gölden elde edilen kanıtlarla desteklenen bir mağara dikitinin kimyasal analizine dayanan iklim verilerini kullanıyor.

“Her dönem için yerleşim yerlerinin sayısı ve yerlerindeki değişiklikleri yorumlamak, kronoloji, yorum belirsizliği ve koruma yanlılığı ile ilişkili önemli zorluklar sunar. Bununla birlikte, bazı modeller hala gözlemlenebilir ve bölgesel tarih, arkeolojik kanıtlar ve paleo-çevresel verilerle büyük ölçüde tutarlıdır. Bu eğilimlerin en açık olanı, Roma ve Erken Bizans dönemlerinde yerleşim sayılarının istikrarlı bir şekilde artması ve zirve yapması ve bunu Orta Bizans kanıtlarında önemli bir azalmanın takip etmesi. Bu değişiklikler Doğu Akdeniz genelindeki verilerle tutarlı ve sıklıkla kısmen değişen iklim ve çevresel koşullardan kaynaklandığı varsayılır.”

“Genel olarak, olumlu (nemli) veya olumsuz (daha kuru) iklim koşulları ile olumlu veya olumsuz sosyo-ekonomik koşullar arasındaki basit korelasyonların çok sayıda uyarısı olduğunu gösteriyoruz…”

“Likya-Pamphylia, daha kurak Roma döneminde ortaya çıktı, MS 460’tan sonra başka bir kuraklık döneminde evrimleşti, ancak 6. yüzyılın ortalarından sonra çeşitli baskıların (politik, çevresel-iklimsel, sismik, patojenik (hıyarcıklı veba gibi) ağırlığı altında ezildi.”

Yakın zamanda Dr. Jacobson tarafından ortaklaşa yazılan ve aynı dönemi kapsayan benzer bir makalede, Yemen’deki uzun süreli kuraklığın Himyar Krallığı’nı bir işgal sırasında kendilerini savunamayacak kadar zayıflattığı tespit edildi.

University of Glasgow. 28 Haziran 2022.

Makale: Matthew J. Jacobson et al. 2022. Settlement, environment, and climate change in SW Anatolia: Dynamics of regional variation and the end of Antiquity. PLOS ONE.