Antalya’da Çok Zengin Hayırsever Bir Kadının Mezarı Belirlendi

Antalya’daki Sillyon Antik Kenti’nde, Roma İmparatorluk Çağı’nda kente büyük bağışlar yapan Menodora’nın mezarı tespit edildi.

Keşif, OPET ana sponsorluğunda ve Pamukkale Üniversitesi’nden Doç. Dr. Murat Taşkıran başkanlığındaki yaklaşık 50 kişilik ekip tarafından yürütülen çalışmalar sırasında, kentin ana caddesi üzerinde yer alan bir elit mezar grubu içinde yapıldı.

Mezara ilişkin bilgileri içeren 26 satırlık Menodora yazıtı da temizlenip okunarak uygun yerine yeniden dikildi.

Bulgu, Roma Pamphylia’sında kadın hayırseverliğinin (euergetizm) somut bir örneğini doğrudan mezar bağlamıyla bir araya getiriyor. Bu yönüyle Perge’nin ünlü hayırsever kadını Plancia Magna gibi figürlerle karşılaştırmalı okumalar için yeni veri sunuyor.

Ana caddenin yaklaşık 1 km’lik kesimi açığa çıkarılırken, caddenin kenarına özel konumlanmış bu anıt mezar, Sillyon’da kamusal alan–anıtsal gömüt ilişkisini ve kentsel temsil pratiklerini görünür kılıyor.

Menodora kimdi?

Epigrafik kaynaklar, Menodora’yı MS 2. ila 3. yüzyıl Sillyon’unda seçkin bir aileye mensup, çeşitli kamusal görevler üstlenmiş ve şehir yararına büyük bağışlar yapmış bir hayırsever olarak tanımlıyor. Sillyon halkınca hem kendisi, hem de oğlu Megakles onuruna çıkarılmış birden fazla karar/yazıt günümüze ulaştı.

Bazı akademik çalışmalar, Menodora’nın Sillyon’daki bağışlarının ölçeğini yüz binlerce denarius seviyesinde değerlendiriyor; Menodora’nın adı, kent konseyleri ve gerousia gibi kurumlara yapılan dağıtım ve tahsislerle birlikte anılıyor.

Hayırseverliğin özellikle Roma döneminde çok önemli bir müessese olarak birçok kentte, güçlü isimlerle karşılarına çıktığını ve Menodora’nın da bunlardan biri olduğunu belirten Taşkıran, yapılan çalışmaların Menodora’nın antik Akdeniz’in en zengin ve hayırsever kadınlarından biri olduğunu gösterdiğini söylüyor.

Taşkıran, “Babası Megakles’i erken yaşta kaybediyor. Ardından kocası Apollonios, ondan bir süre sonra da oğlu hayatını kaybediyor. Acılı bir kadın aslında. Bu acılarını bir kenara bırakıp, ailesinden kalan serveti, gücü Sillyon için kullanıyor ve ömrünün kalanını Sillyon’un ihyası için harcıyor” diyor.

Menadora’nın, günümüzde kent meclisi başkanlığı olarak da değerlendirilebilecek bir görevi ve gymnasiumun yöneticiliği yaptığı ve çocuklar için vakıf kurduğu biliniyor.

Literatürde Menodora’nın kente yaptığı bağış toplamı için “300.000 denarius” gibi yüksek bir meblağ bahsediliyor; bu para, epigrafik yorumlara dayanan ikincil kaynaklarda geçiyor. Değer, dönemin üst düzey senatör maaşlarıyla kıyaslanacak ölçekte.

Mezara nasıl ulaşıldı?

Son dönemde hız kazanan çalışmalar, Sillyon’un ana caddesinde birden çok dönemin izlerini eşzamanlı takip edebilecek nitelikte bir çıkarım sağladı. Caddenin altyapısı, dükkan cepheleri, kentsel mekân dizileri ve bunların sonraki yüzyıllardaki yeniden kullanımları, kentin Roma–Bizans–Türk beylikleri–Osmanlı evreleri boyunca geçirdiği dönüşümleri okumaya imkân veriyor.

Kazı ekibi, Sillyon’un akropolisine tırmanan ana cadde boyunca belgeledikleri elit gömüt alanları içinde, özel konumlanışıyla ayrışan bir mezarı tespit etti. Mezarın yakınında, geçmiş yıllarda bulunan ve Menodora’nın kente dönük imar–hayır faaliyetlerini özetleyen yazıt yeniden yerine yerleştirildi. Ekip, alanda çevre düzenlemesi ve ziyaretçi yönlendirmesi ile antik dönemde elit mezar mimarisinin nasıl göründüğünü anlaşılır kılmayı hedefliyor.

Kadın hayırseverler bağlamı: Perge’nin Plancia Magna’sından Sillyon’un Menodora’sına

Anadolu’nun güney kıyılarında, özellikle Pamphylia kentlerinde kadın euergetleri epigrafik olarak güçlü biçimde görünüyor. Plancia Magna (Perge) örneği, kapı kompleksi ve heykel–yazıt programıyla imparatorluk çağında kadınların kamusal görünürlüğünün geldiği noktayı gösteriyor. Menodora’nın mezarının tespiti ise, Sillyon özelinde bu tabloyu doğrudan arkeolojik bağlam ile tamamlıyor.

Bundan sonra ne olacak?

Kazı başkanlığı, mezar ve çevresinde konservasyon–peyzaj uygulamalarıyla alanın bütüncül bir ziyaret rotasına eklemlenmesini planlıyor. Böylece ziyaretçiler, hem Menodora yazıtını ve mezar mimarisini yerinde görebilecek hem de Sillyon’un ana caddesinde elit gömüt–kamusal alan ilişkisinin mekânsal bağlamını deneyimleyebilecek.