Anneler Günü, Kurucusunun Nasıl Kabusu Oldu?

Neden Mayıs ayının ikinci pazar günü annelerimizi onurlandırdığımızı ve bu özel günün nasıl bir perakende devine dönüştüğünü inceleyelim. 

Anneler Günü, yılın en büyük hediye günlerinden biri, ancak kesinlikle ticari bir gün olarak başlamamıştı.

Mayıs ayının ikinci Pazar günü kutladığımız Anneler Günü, büyük ölçüde Anna Jarvis adlı bir kadının aralıksız çabaları – bazıları buna çılgınca bir kararlılık da diyebilir – sayesinde var oldu. Ancak bu fikri destekleyen ilk kişi Jarvis değildi.

(İlgili: Tarih Öncesi Anneler, Çocuklarına Sanılandan İyi Bakıyordu)

Bu özel günün başlamasına yönelik ilk girişimler, barışı teşvik etmek ve okulları iyileştirmek gibi daha büyük sosyal meselelere odaklanmıştı. Ancak en nihayetinde popüler olan versiyonu, kurucusunun en kötü kabusu oldu.

İlk anneler günü kutlamaları

Anneler Günü ilk olarak 1872’de savaş karşıtı aktivistler tarafından başlatıldı. Daha çok “Cumhuriyetin Savaş İlahisi”ni yazmasıyla hatırlanan Julia Ward Howe; pasifist kadınların, vaazları veya denemeleri dinlemek, şarkı söylemek ve barış için dua etmek adına kiliselerde, toplanma yerlerinde ve evlerde toplanacağı bir Anneler Barış Günü’nü savunuyordu. 

Boston, New York, Philadelphia ve Chicago gibi Amerikan şehirleri, yaklaşık 1913’e kadar her yıl 2 Haziran’da, pasifizme odaklanan Anneler Günü ayinleri düzenlediler. Ancak Birinci Dünya Savaşı’na girildiğinde annelerin barış yakarışları gibi bunlar da unutulup gitti.

Bir başka erken Anneler Günü çabası, Kentucky, Henderson’dan öğretmen ve müdür Mary Towles Sasseen tarafından yönetilmişti. 1887’de başlattığı fikri, okullara odaklandı: Sasseen, ülke çapındaki okul sistemlerinin öğrenciler, veliler ve öğretmenler arasındaki bağları güçlendirmek için Anneler Günü resepsiyonlarını yerine getirmesi umuduyla Anneler Günü Kutlamaları adlı bir rehber yazdı. Ancak 1924’te öldüğünde, Sasseen’in Anneler Günü hiçbir zaman Kentucky ötesine geçemedi.

Anneler Günü’nü gerçekten kim çıkardı?

Şubat 1904’te, Notre Dame Üniversitesi öğretim üyesi, futbol koçu ve “Fraternal Order of Eagles” ulusal başkanı Frank Hering, “Annelerimiz ve Hayatlarımızdaki Önemleri” başlıklı bir konuşma yaptı. Anneleri onurlandırmak için ulusal bir gün ayırmaya yönelik ilk halka açık çağrıydı. 

Bu kuruluş, Hering’i ve kendisini hâlâ “Anneler Günü’nün gerçek kurucuları” olarak tanımlasa da, bu özel günü önermedeki rolü, Jarvis’in kurucu rolünün ve bu günü duyurmak ve tanıtmak için bitmek tükenmek bilmeyen çabalarının gölgesinde kaldı. 

Jarvis’in Anneler Günü’nü gerçeğe dönüştüren çalışmaları, Julia Ward Howe’un toplantılarına katılan ve tam anlamıyla böyle bir günün olması için dua eden annesini onurlandırma arzusuyla başlamıştı. 1908’de Jarvis, West Virginia Grafton’da ve Philadelphia’da ilk resmi Anneler Günü kutlamalarını düzenlediğinde, annesinin ölüm yıldönümünü onurlandırmak için Mayıs ayının ikinci Pazar gününü seçti.

Jarvis’in kampanyası, Anneler Günü gözlemlerini ülke çapında hızla genişletirken, Hering’in önceki önerisinin bununla herhangi bir ilgisi olduğu fikrini reddetti.

1920’lerde “Anneler Günü’nü Kaçırmak: Suç Ortağı Olacak Mısınız?” başlıklı tarihsiz bir bildiride, Hering’e karşı tutumunu şöyle açıkladı: “On yıllardır anlatılmamış emek, zaman ve masraftan sonra benim tarafımdan kurulan Anneler Günü’nün yaratıcısı ve kurucusunun haklı unvanını benden kapmak için umutsuzca çabalayan bu davacının bencil çıkarlarını ilerletmekten sakınma hakkını bana verin.”

West Virginia Wesleyan College’da tarihçi ve ve “Anneliği Anmak: Anna Jarvis ve Anneler Günü Sahipliği Mücadelesi” kitabının yazarı Katharine Antolini, hiç çocuğu olmayan Jarvis’in kısmen egosuyla hareket ettiğini söylüyor. Her belgeye “Anneler Günü’nün Kurucusu Anna Jarvis” olarak imza atıyordu.” 

Anneler Günü nasıl resmi tatil oldu?

Jarvis’in haklı olduğu bir nokta vardı; bu özel günü ulusal bir kutlama olarak başlatmaktan sorumlu olan birincil kişi olduğu açıktı. Anneler Günü’nü kurmak ve bu günün sahipliğini agresif bir şekilde korumak, hayatının işi haline gelmişti. Özel günün ulusal boyutta tanınırlığını kazanma misyonunda Jarvis; basına, politikacılara, kiliselere, kuruluşlara ve özellikle Philadelphia’daki zengin mağaza patronu John Wanamaker dahil olmak üzere nüfuz sahibi kişilere dilekçe vermişti.

Jarvis’in fikrini benimseyen Wanamaker, 10 Mayıs 1908’de, Jarvis’in kendisinin konuşma yapacağı büyük mağazasında bir araya gelerek tanıtımını yaptı. Philadelphia etkinliği, kayıtlara göre 15.000 kişiyi bir araya toplamıştı ve her birine birer karanfil hediye edilmişti. Anneler Günü artık “yola çıkmıştı” ve “koşuyordu”.

Jarvis’in amansız lobi faaliyetleri altında eyaletler birbiri ardına Anneler Günü’nü kutlamaya başladı ve 1914’te Başkan Woodrow Wilson nihayet Mayıs ayının ikinci Pazar gününü resmi tatil olan Anneler Günü olarak belirleyen bir yasa tasarısını imzaladı. “Dünyanın en iyi annesine, yani herkesin annesine” adanmıştı.

Anneleri onurlandırma fikri çekiciydi. Amerikan Sefer Kuvvetleri komutanı General John “Black Jack” Pershing, 8 Mayıs 1918’de yayınladığı genel bir emirle, subay ve askerlerden Anneler Günü’nde evlerine mektup yazmalarını isteyerek bu özel günün değerini vurguladı. “Bu hepinizin yapabileceği küçük bir şey ama bu mektuplar, sevgileri ve duaları bize ilham veren ve zafer için bizi neşelendiren vatansever kadınlara cesaretimizi ve şefkatimizi geri getirecek.” diye yazmıştı.

1934’te Başkan Franklin Delano Roosevelt devreye girdi; hevesli pul koleksiyoncusu, ünlü “Whistler’ın Annesi” portresine dayanan bir Anneler Günü Hatıra Pulu tasarımı çizdi. Ancak Anna Jarvis bunu onaylamadı. Tasarımı çirkin buldu ve “Anneler Günü” kelimelerinin pulu süslememesi konusundaki niyetini açıkça belirtti.

Anneler Günü ve ticarileştirme

John Wanamaker ve Philadelphia’nın çiçekçileri gibi işletme sahipleri, Anneler Günü’nün ticari potansiyelini 1908’in ilk Pazar gününden itibaren muhtemelen fark ettiler.

Ancak Jarvis’in tatilin nasıl kutlanması ve kutlanmaması gerektiği konusunda birçok güçlü fikri vardı. Bunların başında, söz konusu hayır kurumları bile olsa, fırsatçılık nefreti geliyordu. Bir hikayeye göre Jarvis, Philadelphia’daki ilk Anneler Günü’nden sadece birkaç yıl sonra, Wanamaker’s Tea Room’da bir “Anneler Günü Salatası” sipariş etti ve tepki olarak onu yere fırlattı.

Jarvis, tatilin anneler ve çocuklar arasındaki etkileşim ve kişisel ilişkilerden biri olmasını istiyordu. 1920’lerde “Anneler Günü’nün, Noel ve diğer özel günlerin dönüştüğü külfetli, savurgan, pahalı bir hediye günü olmasını istemiyoruz” diye yazmıştı. “Eğer Amerikan halkı, Anneler Günü’nü planlarıyla boğacak dolandırıcılardan korumaya istekli değilse, o zaman Anneler Günü’nü sonlandıracağız – ve bunu nasıl yapacağımızı biliyoruz.”

Jarvis’in gerçekten insanların Anneler Günü’nden kazanç sağlamasını engellemek için bir planı olduysa da, bu planın hiçbir anlamı yoktu. 1948’de Jarvis, servetini Anneler Günü’nün kontrolünü elinde tutmak için savaşarak harcadıktan sonra 84 yaşında, Pensilvanya’daki bir sanatoryumda parasızlık içerisinde hayata veda etti.

Bugün, Anneler Günü sadece ticarileştirilmekle kalmadı, bir perakende canavarına dönüştü. Aslında, Ulusal Perakende Federasyonu’na göre, yalnızca Okula Dönüş ve kış tatilleri, Amerikalıları kişi başına Anneler Günü’nden daha fazla para harcamaya teşvik ediyor.

National Geographic. 11 Mayıs 2023.