Amazon’da Neolitik Devrime Yol Açan Sulama Sistemi Keşfedildi

Amazon’daki bir Kolomb-öncesi toplum, yıl boyunca mısır üretmelerini sağlayan gelişmiş bir tarımsal mühendislik sistemi geliştirmiş.

Bulgular, bölgedeki yoğun monokültür tarımının imkânsız olduğu yönündeki önceki teorilere meydan okuyor.

Araştırmanın bulguları Nature dergisinde yayımlandı. Çalışma, Bolivya’daki Llanos de Moxos bölgesinde yaşayan tarihöncesi Casarabe toplumunun, yenilikçi bir peyzaj mühendisliği sistemi tasarlayıp uyguladığını ortaya koyuyor.

Bulgulara göre, geniş drenaj kanallarının ve tarımsal sulama göletlerinin inşa edilmesiyle, Amazon’daki sel basan tropikal savanlar verimli tarım alanlarına dönüştürülmüş. Bu gelişme, Amazon’da “Neolitik Devrim”in ortaya çıkmasını sağlamıştı. Yani bu sayede tahıl üretimine dayalı bir ekonomiye geçiş süreci başlamıştı.

(İlgili: Resimler, İnsanların Amazon Hayvanlarıyla Temasını Gösteriyor)

Casarabe halkı MS 500 ile 1.400 yılları arasında bu bölgede yaşadı. Tropik alçak rakımlı savanlarda, yoğun yağış ve kurak mevsimler arasındaki aşırı dalgalanmalara rağmen hayatta kalmayı başardılar. Araştırmayı yöneten çevresel arkeolog Umberto Lombardo, keşfedilen bu tarımsal altyapının dünyanın başka hiçbir yerinde belgelenmemiş benzersiz bir sistem olduğunu belirtiyor.

• Yağışlı mevsimlerde bu sistem, fazla suyu boşaltarak tarımsal üretimi kolaylaştırıyordu.
• Kurak mevsimlerde ise, inşa edilen tarımsal sulama göletleri su depolamak için kullanılıyordu.

Bu sistem, çömlek sulama yöntemiyle tarımın kurak mevsimde de devam etmesini sağladı.

Bu çift yönlü su yönetimi sistemi, yılda en az iki mısır hasadı yapılmasına olanak tanıyordu. Böylece tüm yıl boyunca istikrarlı bir gıda kaynağı sağlanarak, büyük bir nüfusun desteklenmesi mümkün olmuştu.

Lombardo, Casarabe kültürünün temel gıdasının büyük ihtimalle mısır olduğunu vurguluyor.

Önemli bir bulgu ise, Casarabe halkının geleneksel “yak ve ek” tarım yöntemini kullanmamış olması. Bunun yerine, yakındaki ormanları koruyarak bunları yakacak odun ve tıbbi bitki kaynakları olarak değerlendirmişlerdi. Ayrıca su ve toprağın etkin kullanımını ön planda tutan bir tarımsal sistem geliştirmişlerdi.

Bu sonuçlar, çeşitli arazi çalışmaları ve ileri analiz teknikleri ile elde edildi. Çalışmada 178 fitolit (bitki mikrofosilleri) ve polen örneği analiz edildi. Bulgular, tarlalarda mısır yetiştirildiğini ve mısır monokültürünün Casarabe toplumunun beslenmesinde merkezi bir rol oynadığını doğruladı.

Lombardo, “Veriler, başka hiçbir ürünün tarımsal üretimde önemli bir yer tutmadığını gösteriyor” diye ekliyor.

Bu araştırma, Amazon’da büyük ölçekli monokültür tarımın mümkün olmadığına dair yerleşik görüşleri çürütüyor.

Lombardo, “Burası, şimdiye kadar tarımın sadece tarımsal ormancılık (agroforestry) polikültürüyle yapıldığı sanılan Amazon bölgesindeki ilk tahıl tabanlı tarım ekonomisi” diyerek keşfin önemini vurguluyor.

Bu yenilikçi mühendislik harikası sayesinde zorlayıcı çevresel koşullar, sürdürülebilir bir gıda üretim sistemine dönüştürüldü. Bu, Casarabe toplumunun nüfus artışını destekledi ve yaşamlarını istikrarlı hale getirdi.

Araştırma, Kolomb-öncesi uygarlıkların teknolojik kapasitesine ışık tutarken, aynı zamanda modern tarımsal sürdürülebilirlik için değerli dersler sunuyor.

Bu keşif, Casarabe halkının çevresine uyum sağlama ve uzun vadeli tarım çözümleri üretme yeteneğinin bir kanıtı olarak öne çıkıyor.

Autonomous University of Barcelona. 29 Ocak 2025.

Makale: Lombardo, U., Hilbert, L., Bentley, M. et al. (2025). Maize monoculture supported pre-Columbian urbanism in southwestern Amazonia. Nature.