Almanya’da Bir Kalenin Altında Orta Çağ Oyun Parçaları Bulundu

Kalenin altında bulunan mükemmel şekilde korunmuş satranç atı, altı yüzlü zar ve diğer birkaç parça yaklaşık 1.000 yıl öncesine ait.

Araştırmacılar, Almanya’daki kalede saklı Orta Çağ oyun parçalarından oluşan küçük bir koleksiyon keşfettiler. Koleksiyonda, gerçek şövalyeler tarafından kullanılmış olabilecek bir satranç atının yanı sıra altı kenarlı bir zar ve çiçek şeklinde dört parça yer alıyor.

Eyaletin başkenti Stuttgart bölge konseyinden yapılan açıklamaya göre, söz konusu koleksiyon, Almanya’nın güneyindeki Baden-Württemberg eyaletinde unutulmuş bir kalede yapılan kazılar sırasında ortaya çıkarıldı. Eserler 11. ve 12. yüzyıllar arasına tarihleniyor.

Tübingen Üniversitesi’nden arkeolog Michael Kienzle, “Bunlar, Orta Çağ’da kayboldukları veya saklandıkları bir duvarın enkazı altında duruyorlardı.” diyor.

(İlgili: Ürdün’de Bilinen En Eski Satranç Taşı Bulundu)

Doğa şartlarından korunan oyun parçalarının “olağanüstü” iyi durumda olduğu anlaşıldı.

Araştırmacılar eserleri dikkatlice topraktan çıkardılar ve laboratuvarda analiz ettiler. Üniversiteden bir başka arkeolog olan Flavia Venditti yaptığı açıklamada, “Mikroskop altında, bu parçaların tutulması ve hareket ettirilmesinden kaynaklanan tipik bir parlaklık görülebilir” diyor.

Her oyun parçası oyulmuş boynuzlardan yapılmıştı ve laboratuvarda bulunan kalıntılar, bazılarının bir zamanlar kırmızıya boyanmış olabileceğini gösteriyor.

Üniversitenin yaptığı açıklamaya göre, satranç taşının aşınma şekli, oyuncuların atı tıpkı günümüz oyuncularının yaptığı gibi hareket ettirdiğini gösteriyor: atı kaydırmak yerine kaldırarak. Bu da oyunun kurallarında şaşırtıcı bir devamlılığa işaret ediyor.

1.000 yıllık satranç taşının yüksekliği 4 cm’ye yakın. Bir çift göz ve bir yele ile belirtilen ayrıntılı tasarımı, bu dönemin özellikle yüksek kaliteli satranç taşlarının tipik bir örneği.

Satranç atının oyulduğu dönemde satranç oyunu Avrupa için hâlâ nispeten yeniydi. Satranç, ilk olarak altıncı yüzyılda eski Hindistan’da kaydedilen Chaturanga adlı bir oyundan gelişti.

Oyunun bu ilk versiyonu, her biri imparatorluğun askeri kolu rolünü üstlenen dört oyuncuyu birbirine karşı karşıya getiriyordu ve bazı kurallar tanıdık gelebilir: Örneğin piyadeler piyonlar gibi ileri doğru yürüyüp çapraz olarak ele geçirirken, süvariler atlar gibi L şeklinde ilerliyordu.

Sonunda satranç Müslüman dünyası aracılığıyla Avrupa’ya yayıldı. 12. yüzyılın sonuna gelindiğinde oyun kıta çapında önemli bir oyun haline gelmişti.

Baden-Württemberg Eyalet Anıtları Koruma Dairesi yetkilisi Jonathan Scheschkewitz, “Orta Çağ’da satranç, iyi bir şövalyenin ustalaşması gereken yedi beceriden biriydi. Bu nedenle bilinen buluntuların çoğunlukla kalelerden gelmesi şaşırtıcı değil” diyor.

Yine de araştırmacılar, Orta Avrupa’da 1200’lü yılların öncesine ait iyi korunmuş bir satranç taşı bulmanın oldukça nadir olduğunu belirtiyorlar.

Son yıllarda başka birçok tarihi satranç eseri de manşetlere çıktı. 2019’da birkaç dolara satın alınan 12. yüzyıldan kalma bir satranç taşı açık artırmada 900.000 doların üzerinde bir fiyata satıldı. Aynı sıralarda araştırmacılar, Ürdün’de ortaya çıkarılan ve 680 ile 749 yılları arasına tarihlenen bir kalenin, dünyada bilinen en eski satranç taşı olabileceğini duyurdu.

Yeni keşfedilen oyun parçaları şu anda kimyasal analizden geçiyor. Araştırmacılar çalışmalarına devam ederken, Orta Çağ soylularının oyun alışkanlıkları ve Avrupa’daki satranç tarihi hakkında yeni bilgiler elde etmeyi umuyorlar.

Smithsonian Magazine. 10 Haziran 2024.