Akad İmparatorluğunun Çöküş Nedeni Kuraklık Çıktı

Araştırmacılar, ilk birleşik Sümer devleti olan Akad İmparatorluğunun, 4200 yıl önce kentleri susuz bırakan kuraklık ve kum fırtınalarından dolayı birdenbire dağılarak yok olduğunu ortaya çıkardı.

Yaklaşık 4.200 yıl önce, Mezopotamya’nın ilk imparatorluğu Akad İmparatorluğunun düşüşü, zamanın diğer iki büyük medeniyeti Mısır ve İndus Vadisi’ndeki büyük dönüşümlerle aynı döneme denk geldi. İran’da dikitler üzerine yapılan bir araştırma, her üçünden de yaygın bir iklim olayının sorumlu olabileceğini öne sürüyor.

İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nden Stacy Carolin ve ekip arkadaşlarının ABD Ulusal Bilimler Akademisi’nin çıkardığı PNAS dergisinde yayınladıkları makalede, şu ifadelere yer verildi:

“O zamanlar, sadece Sümerleri değil, eski Hint ve Mısır medeniyetlerini de eş zamanlı olarak yok eden bir iklim felaketinin meydana geldiğinden uzun süredir şüpheleniyorduk. Ancak Kızıldeniz’in sahilinde ve Umman Körfezi’nde bulduğumuz bazı çelişkili kalıntıların dışında bununla ilgili elimizde başka kanıt yoktu.”

(Tarihin İlk Müşteri Hizmetleri Şikayetini Okuyun)

Medeniyetler birçok nedenden ötürü yükselir veya çöküşe gider. Akad İmparatorluğu’nun çöküşünün nedenleri ise tartışmalıydı. Ancak bu çöküşün uzaklardaki olaylarla denk gelmesi, bazı tarihçilerin iklimsel bir sebep önermesini sağladı.

Kral Sargon’un Mezopotamya’daki Sümer kentlerini birleştirerek kurduğu güçlü bir memur mekanizmasıyla idare edilen Akad İmparatorluğu, zamanının en güçlü ‘süper devletlerinden’ biri kabul edilse de, kurulmasından yalnızca 200 yıl sonra dağıldı, başkenti olan Akkad kentiyse geriye iz bırakmadan yok oldu.

Bu dağılmanın nedenleri uzun zaman boyunca tarihçilerin arasında tartışmalara konu oldu. Araştırmacıların bir kısmı, Mezopotamya’daki eski düzen yanlılarının merkezi yönetimden memnun olmayıp Sargon ve soyundan gelen torunlarına karşı savaş açtıklarını düşünürken, diğer bir kısımsa bu güçlü devletinin düşmesini göçebe Gutilerin istilalarına bağlıyor.

İmparatorluğun sonunu iklim değişikliği getirdi

Kısa bir süre önceyse bazı tarihçiler, iklim bilimcileri ve jeologlar, Sümer uygarlığının geçirdiği felaketin insan elinden değil, iklim şartlarından kaynaklandığını dile getirmeye başladı. Zira o bölgenin komşusu olan Suriye’de yapılan kazılar, milattan önce 2.200 yıllarında Ortadoğu’da fiilen tüm büyük kentleri yok eden güçlü bir kuraklık dalgasının başlamış olduğu yönünde güçlü ipuçları verdi.

Carolin ve ekibi, İran’ın kuzeyindeki Demavend kentinin yakınlarında yer alan bir mağarada son 5.000 yıl içinde oluşan sarkıtları inceleyerek, imparatorluğun yok oluşuna gerçekten de kuraklığın yol açtığı konusunda doğrudan kanıtlara rastladı. Sarkıtların bileşimindeki değişme, dağlara düşen tozun artmasının bir sonucu olarak görünüyor, bu da batıya doğru daha kurak koşulların bir sonucu olabilir.

(Gılgamış Destanı’nı Orijinal Dili Akadca Olarak Dinleyin)

Bugün Suriye ve Irak çöllerinde kurak yıllar, Tahran’da, Gol-e-Zard’a sadece 50 kilometre mesafedeki artan toz birikimi ile ilişkilidir. Sarkıtın yavaş büyümesi, yerel olarak daha kuru koşulların da bir işareti olabilir.

Mağaranın Akad İmparatorluğu’nun kuzey bölgelerinin yakınında bulunduğu için araştırmacılar, krallığının çöküş dönemine denk gelen iklim koşullarını net bir biçimde yapılandırdı.

Mezopotamya’nın ilk ‘süper devleti’ yok eden faktörün gerçekten de iklim olduğu ortaya çıktı. Zira araştırmacılar, 4.26 bin yıl önce sarkıtların büyümesinin sert bir şekilde yavaşladığını ve bunun yağışların seviyesinde keskin bir düşüşe işaret ettiğini saptadı. Araştırmaya göre büyük kuraklık yaklaşık 300’ü aşkın yıl sürdü ve sona erdiği dönem, Mezopotamya’nın yeniden doğuşuna ve Babil’in kurulmasına denk geliyor.

Makale: Carolin, S., Walker, R., Day, C., Ersek, V., Sloan, R. A., Dee, M., … & Henderson, G. (2018). Precise timing of abrupt increase in dust activity in the Middle East coincident with 4.2 ka social change. Proceedings of the National Academy of Sciences.