Ağırlık Sistemlerinin 4.000 Yıl Önce Batı Avrasya’da Yayılışı

Tunç Çağı’nda kendi kendini düzenleyen bir piyasa var mıydı? Ağırlık sistemleri bize bununla ilgili ne söyleyebilir?

Bir ürünün ağırlığını bilmek, o ürüne piyasada objektif şekilde değer biçmeye yarar. Fakat Tunç Çağı’nda kendi kendini düzenleyen bir piyasa var mıydı? Ağırlık sistemleri bize bununla ilgili ne söyleyebilir? Gӧttingen Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı, ağırlık sistemlerinin Batı Avrasya boyunca dağılımlarını inceleyerek bu soruya yanıt aradı. Yaptıkları simülasyona göre tüccarların birbirleriyle olan etkileşimleri, herhangi bir yönetim veya kurumun müdahalesi olmaksızın, Tunç Çağı ağırlık sistemlerinin nasıl yayıldığını açıklayabiliyor. Sonuçlar PNAS dergisinde yayınlandı.

Ekip, farklı ağırlık birimlerinin farklı bölgelerde nasıl ortaya çıktığını anlamak için Batı Avrupa’dan İndus Vadisi’ne kadar olan bölgede MÖ 3000-1000 yılları arasında kullanılan tüm ağırlık sistemlerini karşılaştırdı. 127 alandan ele geçen 2274 ağırlık üzerinde yapılan analizler, İndus Vadisi hariç Mezopotamya’nın batısında yeni ve birbirine benzer ağırlık birimlerinin adım adım yayıldığını gösterdi.

(Modern Küreselleşmenin Kökeni Eski Ticaret Ağlarına Dayanıyor)

Araştırmacılar bu yeni sistemlerin eski bir ağırlık sistemindeki hataların çoğalması sonucu ortaya çıkıp çıkmadığını anlamak için 100 yeni birimin oluşturulma sürecini modelledi. Ölçüm hatası gibi faktörleri de hesaba katan model, Mezopotamya ile Avrupa arasında bulunan tek bir köken fikrini destekledi. Model İndus Vadisi’nde bağımsız bir ağırlık sisteminin geliştirilmiş olabileceğini de gösterdi. Araştırmaya göre, eğer Avrasya ticaretinde bilgi akışı ortak bir ağırlık sistemini destekleyecek kadar bağımsızsa yerel fiyat dalgalanmalarından da etkileniyor olmalıydı.

Mezopotamya ve Avrupa arasında ortaya çıkan ağırlık sistemleri birbirine çok benzerdi. Bu durum, örneğin bir tüccarın Mezopotamya’dan Ege’ye, oradan da Orta Avrupa’ya kendi ağırlık sistemini değiştirmek zorunda kalmadan seyahat edebileceği anlamına geliyor. Yani tüccar aynı ağırlık sistemini kullanarak yabancı ortaklarıyla ticaret yapabiliyordu.

Ağırlık sistemlerinin doğruluğunu bu kadar geniş bir bölge ve uzun bir zaman aralığında düzenlemiş olabilecek herhangi bir uluslararası otorite yoktu. Aslında o dӧnemde Ege’nin ötesinde merkezi otorite zaten bulunmuyordu. Araştırmacılar hatasız ağırlık sistemlerinin ortaya çıkışına, kendini aşağıdan yukarıya düzenleyen küresel bir ağın neden olduğu sonucuna vardılar. 

Gӧttingen Üniversitesi’nden Prof. Lorenz Rahmstorf “Yaptığımız istatistik analizler ve deneysel testlerle, bağımsız girişimciliğin Tunç Çağı gibi erken bir dӧnemde bile küresel ekonomiye yӧn veren birincil etken olduğu hipotezini kanıtlamak artık mümkün.” diyor.

Tüccarlar özgürce çalışıp karlı ortaklıklar kurarak uzun mesafe ticaretinin getirdiği fırsatlardan yararlanabiliyorlardı. “Kendini düzenleyen bir piyasanın 4000 yıl önce varolması fikri modern çağın küresel ekonomisine yeni bir bakış açısı getiriyor.” diyor Gӧttingen Üniversitesi’nden Dr. Nicola Ialongo ve ekliyor: “Günümüz küresel ekonomisini düzenleyen onca uluslararası kurumu hayal etmeye çalışın: küresel ticaret onların sayesinde mi yoksa onlara rağmen mi varlığını sürdürüyor?”

Göttingen Üniversitesi. 29 Haziran 2021.

Makale: Ialongo, N., Hermann, R., & Rahmstorf, L. (2021). Bronze Age weight systems as a measure of market integration in Western Eurasia. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(27).