Afyon’daki Aslankaya Anıtı’nın 2.600 Yıllık Yazıtı Nihayet Çözüldü

Aslanlar ve sfenkslerle süslenmiş 2.600 yıllık bir Frig yazıtı nihayet çözüldü ve ‘tanrıların annesi’ olarak bilinen tanrıçadan bahsediyor.

Bir araştırmacı, Afyonkarahisar’da bulunan 2.600 yıllık bir anıt üzerine oyulmuş, oldukça hasar görmüş bir yazıtı deşifre ettiğini açıkladı.

Aslankaya (ya da Arslan Kaya) olarak bilinen anıt, üzerindeki aslan ve sfenks motifleriyle dikkat çekiyor. Yazıtta “Materan” adı geçiyor; bu, MÖ yaklaşık 1.200 ile 600 yılları arasında Orta Anadolu’da gelişen Frigler’in sadece “Anne” olarak andığı bir tanrıçanın adı. Bu tanrıça hakkında çalışma yapan Pensilvanya Eyalet Üniversitesi’nde Antik Yunan tarihi ve arkeolojisi profesörü Mark Munn, yazıtla ilgili bir makale kaleme aldı.

Diğer antik kültürler de Materan’a büyük saygı duyuyordu. “Yunanlar onu Tanrıların Annesi olarak tanıyordu” diyen Munn, Romalıların ise ona “Magna Mater” yani “Büyük Anne” dediklerini belirtiyor. Yazıtın oyulduğu dönemde, Materan’a büyük önem veren Lidya Krallığı’nın bu bölgeyi yönetmiş olabileceği de Munn’un makalesinde yer alıyor.

(İlgili: Eskişehir’de Friglere Ait Bir Dini Alanın Kalıntıları Bulundu)

Yazıtın hava koşulları ve define avcıları nedeniyle ciddi şekilde zarar görmesi, okunmasını oldukça zorlaştırmıştı. Yazıtta ne yazdığı 19. yüzyıldan beri tartışma konusu.

Bu gizemi çözmek için Munn, yazıtı uygun ışık koşullarında detaylı bir şekilde fotoğrafladı ve eski fotoğraflar ile kayıtları yeniden inceledi.

“Fotoğrafların çekildiği sırada ışığın uygunluğu çok önemli” diyen Munn, 25 Nisan 2024 sabahı ışık koşullarının özellikle iyi olduğunu vurguladı.

Anıt üzerinde Materan’ın adının bulunması mantıklı, çünkü anıtta ayrıca tanrıçanın bir tasviri de yer alıyor. Munn, Materan’ın adının muhtemelen daha büyük bir yazıtın parçası olduğunu, bu yazıtın ise yazıtı kimin yaptırdığını ve Materan’ın kim olduğunu açıkladığını söylüyor.

Anıtın çeşitli stilistik detaylarını da inceleyen Munn, bunların yazıtın MÖ 6. yüzyılın ilk yarısına veya ortalarına tarihlenmesini desteklediğini belirtiyor.

Bununla birlikte, Frig yazıtları üzerine kapsamlı araştırmalar yapmış, ancak bu çalışmaya dahil olmayan Fransa’daki Yüksek Araştırmalar Pratik Okulu’nda ders veren Rostyslav Oreshko, çalışmanın yeni bir yorum sunmadığını söylüyor.

Oreshko, “Munn’un Kadmos dergisindeki makalesi yazıt hakkında radikal olarak yeni bir şey önermiyor, sadece okuma doğrulanıyor” diyor. “Materan okuması, tanınmış Frig tanrıçasına atıfta bulunduğu, 19. yüzyılda zaten önerilmişti” diye ekliyor ve Munn’un bulgularının bu yorumu desteklediğini belirtiyor.

Yazıt üzerindeki tartışma bir asırdan fazla süredir devam ediyor ve bu tartışmanın artık sona erip ermediğini zaman gösterecek.

Live Science. 19 Kasım 2024.

Makale: Munn, M. (2024). The Phrygian inscription W-03 on the Arslan Kaya monument. Kadmos, 63(1-2), 79-92.