Afrika’daki Mağara, 1.8 Milyon Yıl Önce İnsanların Eviydi

Yapılan incelemelere göre, artık insan atalarımızın 1,8 milyon yıl önce Wonderwerk Mağarası’nda basit Oldowan taş aletler yaptığını güvenle söyleyebiliriz.

Dünyadaki birkaç alan, milyonlarca yılı kapsayan devamlı bir arkeolojik kayıt sağlıyor. Güney Afrika’daki Kalahari Çölü’nde yer alan Wonderwerk Mağarası da bu nadir alanlardan biri. Afrikaans dilinde “mucize” anlamına gelen ismi ile Wonderwerk Mağarası, potansiyel olarak dünyadaki en erken mağara kullanımına işaret ediyor ve prehistorik insanlar arasında ateş kullanımı ile alet yapımına dair en erken izlerden bazılarını barındırıyor.

Kudüs İbrani Üniversitesi ile Toronto Üniversitesi bünyesindeki jeolog ve arkeologlardan oluşan bir ekip tarafından yürütülen ve Quaternary Science Reviews adlı dergide yayımlanan yeni araştırma, bu muhteşem alanın rekor kıran tarihini doğruluyor. “İnsan atalarımızın 1.8 milyon yıl önce Wonderwerk Mağarası’nın içinde Oldowan (bir tür taş alet teknolojisi) taş aletleri yaptıklarını artık büyük bir güvenle söyleyebiliyoruz.

(İnsanlar Ateşi Kontrol Etmeyi Ne Zaman Öğrendi?)

Wonderwerk Mağarası; ilk kez 2.6 milyon yıl önce Doğu Afrika’da ortaya çıkan Oldowan taş alet teknolojisinin kullanıldığı eski alanlar arasında, bir açık hava oluşumu değil de kusursuz bir mağara olması bakımından benzersiz bir yere sahip.” diye açıklıyor Kudüs İbrani Üniversitesi Yer Bilimleri Enstitüsü’nden çalışmanın başyazarı Profesör Ron Shaar.

Ekip; Oldowan aletlerinden (daha çok keskin parçalar ve kesmeye yarayan aletler), günümüzden 1 milyon yıl önce yapılmış ilkel el baltalarına geçişi ve mağaranın derinliklerindeki bir katmanda 1 milyon yıl önce yaşamış prehistorik atalarımız tarafından ateşin bilinçli kullanımını başarıyla tespit etti. Ateşin bilinçli kullanımına dair kanıtlar özellikle dikkate değer çünkü erken ateş kullanımına dair diğer örnekler, kontrol edilemeyen yangınların göz ardı edilemeyeceği üstü açık alanlarda bulunmuştu. Dahası Wonderwerk Mağarası, bir ateş kalıntısında bulunabilecek her şeyi içeriyordu: yanmış kemik, tortu, aletler ve kül.

Mağara tortularını tarihlemek, insan evrimi disiplini olarak da bilinen paleontolojinin en büyük zorluklarından. Bu zorluğun üstesinden gelmek isteyen ekip; taş aletler, hayvan kalıntıları ve ateş kullanımına dair izler içeren 2.5 metre kalınlığındaki tortul tabakayı, iki yöntem kullanarak analiz etti: paleomanyetizma ve gömü tarihleme. “Çok dikkatli bir şekilde mağara duvarlarından binlerce minik tortu numunesi çıkardık ve bunların manyetik sinyallerini ölçtük.” diye betimliyor Shaar.

Mağaraya dışarıdan giren kil parçacıkları prehistorik mağaranın tabanına yerleştiğinde manyetizasyon meydana geliyor ve böylelikle Dünya’nın manyetik alanının o zamanki yönü korunmuş oluyordu. Shaar, “Laboratuvarımızın analizi gösterdi ki numunelerden bazıları kuzey yerine günümüzün manyetik alanı olan güneyde manyetize olmuştu. Bu manyetik “değişim”lerin gerçekleştiği zaman dilimine dair dünya çapında kabul gören kesin bilgiler bulunduğu için tespit ettiğimiz şeyleri bu bilgilerle harmanladığımızda mağaradaki tüm katmanların ne kadar eski olduğu ile ilgili ipuçları elde ettik.” diye ekliyor.

Kudüs İbrani Üniversitesi Yer Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Ari Matmon; en erken insan atalarının alanı ne zaman işgal etmiş olabileceğini daha iyi doğrulamak amacıyla ikincil bir tarihleme yöntemine başvurdu. Matmon, “Kumdaki kuvars tanecikleri, mağaraya girdikleri anda tik tak etmeye başlayan gömülü birer jeolojik saattir. Laboratuvarımızda, bu taneciklerdeki belirli izotopların yoğunluklarını ölçmeyi ve bu kum taneleri mağaraya girdiğinden beri ne kadar zaman geçtiğini ortaya çıkarmayı başardık.” şeklinde açıklıyor.

Wonderwerk Mağarası’ndaki prehistorik insan aktivitesinin tarihlenmesinin oldukça geniş etkileri var. Wonderwerk Mağarası projesinin yardımcı yöneticileri olan Toronto Üniversitesi’nden Prof. Michael Chazan ile Kudüs İbrani Üniversitesi’nin Ulusal Doğa Tarihi Koleksiyonları’ndan Liora Kolska Horwitz; Wonderwerk Mağarası’ndaki bulguların “Afrika kıtası boyunca gerçekleşen insan evriminin temposuna dair anlayışları ileriye götürmek bakımından önemli” olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Wonderwerk Mağarası için belirlenen kesin zaman çizgisi sayesinde insan evrimi ile iklim değişikliği arasındaki bağlantı ve erken insan atalarının yaşam biçiminin evrimi üzerinde çalışmaya devam edebiliriz.”

Hebrew University of Jerusalem. 24 Nisan 2021.

Makale: Shaar, R., Matmon, A., Horwitz, L. K., Ebert, Y., Chazan, M., Arnold, M., … & Keddadouche, K. (2021). Magnetostratigraphy and cosmogenic dating of Wonderwerk Cave: New constraints for the chronology of the South African Earlier Stone Age. Quaternary Science Reviews, 259, 106907.