Yenikapı’daki Bizans Limanının Devamı Bulundu

Avrasya Boğaz tüp geçit projesi kapsamında Yenikapı Meydanı’nda devam eden bağlantı yolu çalışmalarında Theodosius limanının devamı ortaya çıkarıldı.

Radikal’den Ömer Erbil’in haberine göre, Marmaray ve Metro istasyonları için Yenikapı’da İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nce 2004 yılında başlayan arkeolojik kazılarda Bizans dönemine ait Theodosius limanı tespit edilmişti. Liman kazılarından 36 batık ve sayısız eser çıkarılmış, neolitik dönem buluntuları ile birlikte İstanbul’un tarihi 8500 yıl öncesine kadar gitmişti. Metro ve Marmara istasyonu kazılarında limanın sadece bir bölümü ortaya çıkarılmıştı fakat liman sınırlarının daha geniş olduğu biliniyordu.

Eski Gar gazinosunun önünde Aksaray’ı sahile bağlayan karayolunun hemen altında yapılan kazılarda arkeolojik mimari kalıntılara rastlandı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri denetiminde süren kazılarda 18. ve 19. yüzyıl Osmanlı mimari yapılarının temelleri çıkarıldı. Bu yapıların Theodosius limanının doldurulduktan sonra üzerine inşa edildiği düşünülüyor. Daha önceki Yenikapı kazılarında da benzer mimari yapılara rastlanılmış daha sonra önce batıklar ardından da neolitik dönem buluntuları gelmişti. Müze yetkilileri buradaki mimari buluntuların da kaldırıldıktan sonra alttan liman dolgusu ile birlikte batıkların gelebileceğini ve neolitik dönem buluntularının gelme ihtimali olduğunu belirtiyorlar.

Kazı alanının en ucunda dikkat çekici bir buluntuya rastlandı. Yaklaşık 5 metre genişliğinde ‘’L’’ biçimli mimari yapı duvarının Theodosius limanına ait mendirek olabileceği ileri sürülüyor. Müze yetkilileri de kazdıkları alanın büyük ihtimalle liman ağzı yani gemilerin giriş yaptığı yer olduğunu tahmin ettiklerini, ‘’L’’ biçimli buluntunun da ilk başta mendirek zannettiklerini ancak sonrasında bunun Osmanlı döneminde kıyıdaki yapıları dalgalardan korumak amacıyla yapılmış olduğunu düşündüklerini ileri sürdüler.

Yenikapı Batıkları

2004’te meşhur Marmaray inşaatı sırasında Yenikapı’da bulunan 37 Bizans gemi batığı adeta tarihi bir hazine sunuyor. Bizans’taki adıyla Konstantinopol’ün Theodosius limanında bulunan gemi batıklarının tarihleri 5. ve 11. yüzyıllar arasında değişiyor. Arkeologlar, bulunan gemi batıklarının çok iyi korunmuş olduğunu söylüyor.

Araştırmacıların incelediği bütün gemilerde iki farklı gemi yapımı yönteminin özellikleri bir araya getirilmiş. Bir yöntemde, önce geminin dış kaplaması inşa edilirken, diğer yöntemde önce geminin iskeleti inşa edilip döşeme tahtaları sonra ekleniyor. Yapılan araştırmalar, 7.yy’a gelindiğinde “önce kaplama” yönteminden “önce iskelet” yöntemine geçişin çoktan başlamış olduğunu gösterdi.

İncelenen sekiz gemiden altısı başlıca ya da tamamen bir yelken ile itilen “yuvarlak gemi”ler olarak sınıflandırıldı. Bu gemilerin uzunluğu 8 metre ile 14.7 metre arasında, genişliği ise 2.5 metre ile 5 metre arasında.

İncelenen diğer iki gemi, uzun ve kürekle idare edilen, 30 metre uzunluğunda ve 4 metre genişliğinde olan kadırgalardı. Yenikapı’da bulunan 37 gemi batığından 6 tanesi Bizans kadırgaları ve bu kadırgalar raporda “Bizans dönemine tarihlenen türlerinin ilk gemi batığı örnekleri” olarak tanımlanıyor. Bu keşiften önce Bizans kadırgaları sadece yorumlaması güç olan kitaplardan ve bu döneme tarihlenen sanat eserlerinden biliniyordu. Bu yüzden Yenikapı’da bulunan iyi korunmuş bu kalıntılar Bizans gemilerinin araştırılmasından önemi bir rol oynuyor.