İngiltere’deki Mozaik, Kayıp Bir Troya Hikayesini Tasvir Ediyor

İngiltere’deki ünlü Rutland mozaiği, Roma Britanya’sını antik klasik dünyaya bağlayan uzun zamandır kayıp Troya hikayesini tasvir ediyor.

“Birleşik Krallık’ta keşfedilen en önemli mozaiklerden biri” olarak nitelendirilen Rutland Mozaiği’nin arkasındaki ekip, eserin Troya Savaşı’nın alternatif ve “uzun süredir kayıp” bir anlatımını tasvir ettiğini ortaya çıkardı.

Leicester Üniversitesi tarafından yapılan ve Brittania dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, Roma Britanyası’nın son yüzyıldaki en dikkat çekici Roma dönemi keşiflerinden biri olan Rutland’daki ünlü Ketton Mozaiği’nin, neden ilk başta inanıldığı gibi Homeros’un İlyada’sından sahneleri tasvir edemeyeceğini kesin olarak belirledi. Bunun yerine mozaik, ilk olarak Yunan oyun yazarı Aiskhylos tarafından popülerleştirilen, ancak daha sonra kaybolan Troya Savaşı hikayesinin alternatif bir versiyonuna dayanıyor.

(İlgili: İthaka’da Troya Savaşı Kahramanı Odysseus’un Tapınağı Bulundu)

Mozaikteki görseller, antik Akdeniz çevresinde zaten yüzlerce yıldır dolaşımda olan sanatsal desen ve tasarımları bir araya getiriyor. Bu durum, Roma Britanyası’ndaki zanaatkarların, sanıldığından daha geniş bir klasik dünya ile yakın bağlantı içinde olduğunu düşündürüyor.

Ketton Mozaiği, 2020 yılında COVID-19 karantinası sırasında yerel sakin Jim Irvine tarafından keşfedildi ve bu durum, Leicester Üniversitesi Arkeoloji Hizmetleri (ULAS) tarafından yürütülen kapsamlı bir kazıya yol açtı. Mozaik ve çevresindeki villa kompleksi, istisnai ulusal önemlerinin tanınması amacıyla o zamandan beri Tescilli Anıt statüsünde bulunuyor. Historic England ve ULAS, 2021 ve 2022 yıllarında alanda işbirliğine dayalı kazılar gerçekleştirdiler ve bu araştırmaların sonuçlarını yayımlamak için birlikte çalışıyorlar.

Mozaiğin görsel detayları ve kökenleri

Mozaik, Yunan kahramanı Akhilleus ve Troya prensi Hektor’u üç dramatik sahnede tasvir ediyor: düelloları, Akhilleus’un zafer sonrası Hektor’un cesedini sürüklemesi, ve sonunda Hektor’un bedeninin kelimenin tam anlamıyla altın karşılığında tartılması ve babası Kral Priamos tarafından fidye ile geri alınması.

En meşhur şekilde Homeros’un destansı şiiri İlyada’da anlatılmış olan Troya Savaşı, efsanevi güzellikteki Helen’i geri almak için Yunan kuvvetlerinin, Kral Priamos tarafından yönetilen Troya şehrine karşı yürüttüğü on yıllık mitolojik seferdi.

Yeni bir analiz, mozaiğin ilk başta inanıldığı gibi Homeros’un İlyada’sına değil, Atinalı oyun yazarı Aiskhylos’un daha az bilinen Phrygians (Frigyalılar) tragedyasına dayandığını gösterdi. Romalıların aşina olduğu Troya Savaşı’nın birçok farklı anlatımı mevcuttu, ancak Ketton villasının sahibinin, daha niş versiyonlardan birini sergilemenin prestijinden keyif almış olması muhtemel.

Araştırma ayrıca, mozaiğin tasarımının, antik Akdeniz’deki zanaatkarlar tarafından uzun süredir kullanılan sanatsal desenleri ustaca birleştirdiğini ortaya koyuyor.

Bu yeni araştırmanın baş yazarı ve Leicester Üniversitesi’nde antik tarih doçenti olan Jane Masséglia, bulgularını şöyle açıklıyor:

“Ketton Mozaiği’nde sadece Aiskhylos versiyonunu anlatan sahneler bulmakla kalmadık; aynı zamanda en üst panel aslında, mozaiğin döşenmesinden 800 yıl öncesine, yani Aiskhylos dönemine ait bir Yunan çömleğinde kullanılan bir desene dayanıyor. Bir panelde standart desenlerin kullanıldığını fark ettiğimizde, mozaiğin diğer kısımlarının da Yunanistan, Türkiye ve Galya’dan çok daha eski gümüş eşyalarda, sikkelerde ve çömleklerde görebileceğimiz tasarımlara dayandığını gördük. Roma Britanyalı zanaatkarlar antik dünyanın geri kalanından soyutlanmış değillerdi. Aksine, desen kataloglarını nesiller boyu aktaran bu daha geniş ticaret ağının bir parçasıydılar. Ketton’da, Roma Britanyası işçiliğinin yanı sıra Akdeniz’den miras kalan bir tasarımı görüyoruz.”

Uzman görüşleri

Ketton mozaiğini 2020’de aile çiftliğinde keşfeden Jim Irvine’a göre, Jane’in Rutland mozaiği resimlerine dair yaptığı detaylı araştırma, Roma dünyasındaki kültürel entegrasyonun, henüz yeni yeni anlamaya başladığımız bir düzeyini ortaya koyuyor.

Irvine, “Bu, Roma Britanyası’nın sıklıkla hayal ettiğimizden çok daha kozmopolit olabileceğini düşündüren büyüleyici ve önemli bir gelişme. Yeni makale, başlı başına gerilim dolu ve heyecan verici bir anlatı ve takdiri hak ediyor,” diye belirtiyor.

Historic England’da Kazı Sonrası Koordinatörü olan Rachel Cubitt’e göre, “Bu büyüleyici yeni araştırma, o dönemde orada yaşamış olabilecek kişilerin ve Roma Britanyası’nda yaşayan insanların ilgi alanları ve etkilerine dair daha ayrıntılı bir tablo sunuyor.”

Çalışmada yer almayan Reading Üniversitesi Roma Arkeolojisi Profesörü Hella Eckhardt ise, “Bu heyecan verici araştırma, antik kahramanlar Akhilleus ve Hektor’un hikayelerinin sadece metinler aracılığıyla değil, aynı zamanda çömlekçilikten gümüş eşyalara, tablolardan mozaiklere kadar her türlü materyalde çalışan sanatçılar tarafından yaratılan bir resim repertuarı aracılığıyla nasıl aktarıldığını çözüyor” diye belirtiyor.

Leicester Üniversitesi. 4 Aralık 2025.

Makale: Masséglia, J., Browning, J., Taylor, J., & Thomas, J. (2025). Troy story: The Ketton Mosaic, Aeschylus, and Greek mythography in Late Roman Britain. Britannia, 1–42.