Pompeii’den Hepimizin Öleceğini Hatırlatan Bir Mozaik

Pompeii’de hem ev hem de dükkan olarak kullanılan bir yapıda bulunan “Memento Mori” mozaiği, bugün kentin en tanınan eserlerinden biri.

1874 yılında kazıyla ortaya çıkarılan mozaik 47 x 41 santimetre ölçülerinde ve yüzlerce küçük, renkli kare tessera (mozaik taşı) ile yapılmıştı. Mozaiğin ortasında belirgin bir kafatası (belki de bir maymuna ait) yer alıyor; fakat geri kalan imgeler çoğu zaman gözden kaçıyor.

Eseri koleksiyonunda bulunduran Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi’ne göre kafatasının üstünde, bir tel aracılığıyla aşağı doğru sarkan bir çekülü taşıyan bir denge terazisi görülüyor. Kafatasının altına konmuş renkli bir kelebek, muhtemelen ruhun bir metaforu. Onların altında ise muhtemelen talihi simgeleyen bir tekerlek var. Terazinin uçlarına bağlanmış hâlde, kafatasının iki yanında solda bir asa ve mor bir pelerin, sağda ise bir dilenci değneği ve bir heybe yer alıyor. Bu karşıtlık, bir yanda güç ve zenginliğin, öte yanda yoksullukla kusursuz bir denge içinde olduğunu ima ediyor.

(İlgili: Pompeii’de ‘Bekleme Odası’ Olarak Kullanılmış Bank Keşfedildi)

Müzenin açıklamasına göre, “Mozaiğin konusu ev sahibine bir uyarı niteliği taşıyor. İnsan zengin de olabilir yoksul da; ama sonunda, ölüm karşısında hepimiz eşit olacağız.”

Mozaik, bir evin triclinium’unda (yemek odası) bulundu; bu ev daha sonra bir deri tabaklama işletmesine dönüştürülmüştü. Girişin yakınındaki kömürle yazılmış bir yazıta bakılırsa mülk, M. Vesonius Primus adlı bir adama ait olabilir. Vesonius’un, Pompeii’de saptanan tek tabakhaneye ek olarak, kıyafet temizleme ve boyama işleriyle uğraşan bir çamaşır yıkama atölyesi de vardı. Mozaik, Vesonius’a “memento mori” (ölümlü olduğunu hatırla) çağrısı yapıyor olabilir.

Memento mori temalı kafatası betimleri Avrupa’da binyıllar boyunca popülerliğini korudu. Örneğin arkeologlar, Tudor dönemi İngiltere’sine tarihlenen altın bir memento mori yüzüğü ve Almanya’dan Rönesans dönemine ait bir memento mori yüzüğü buldular.

Vesonius, diğer binlerce Romalı gibi muhtemelen MS 79’daki Vezüv patlamasından kaçmayı başarmış olsa da, bekçi köpeği molozların arasında bulundu; tasmasından ve zincirinden kurtulmaya çalışıyormuş gibi bükülmüş bir haldeydi.