Karaman’da İsa Tasvirli 1.300 Yıllık Ekmekler Bulundu

Karaman/Ermenek’teki Topraktepe (Eirenopolis) kazılarında, MS 7–8. yüzyıla tarihlenen karbonlaşmış beş ekmek gün ışığına çıkarıldı.

Bir örneğin üzerinde İsa tasviri ve Grekçe bir adak yazıtı yer alıyor.

Karaman Valiliği’nin duyurusuna göre, Ermenek’teki Topraktepe Antik Kenti’nde yürütülen kazılarda, Anadolu’da bugüne kadar tespit edilen en iyi korunmuş karbonlaşmış ekmek örneklerinden beşi bulundu.

(İlgili: Kütahya’da Tunç Çağı’na Ait Nohut ve Fındık Kalıntıları Bulundu)

Ekmekler arpa unundan ve bezemeli olarak hazırlanmış. Buluntular, erken Orta Çağ’da gündelik beslenmenin yanı sıra Hıristiyan litürjisi ile ilişkili uygulamalara da ışık tutuyor.

Ekmeğin Üzerinde İsa Tasviri ve Grekçe Yazıt Var

Ekmeklerden biri, yüzeyindeki benzersiz ikonografiyle öne çıkıyor: “Kurtarıcı (Pantokrator) İsa” kalıplarından farklı, tarımsal bağlamı çağrıştıran bir “Ekici/Çiftçi İsa” betimi görülüyor. Bu tasvire eşlik eden Grekçe yazıtta epigrafik incelemeye göre “Kutsanmış İsa’ya şükranlarımızla” ifadesi yer alıyor. Uzmanlar, motifin dönemin dindarlığında bereket, emek ve rızık temalarının öne çıkan sembolik değerlerine işaret edebileceğini vurguluyor.

Diğer dört ekmekte ise yüzeye Malta Haçı biçiminde baskı bezemeler tespit edildi. Bu tip damgalı ekmeklerin, erken Hıristiyanlık döneminde ayinlerde kullanılan “Eucharist/Komünyon ekmeği” (prosphora) ile bağlantılı olabileceği değerlendiriliyor. Bu yorum, hem haç damgaları hem de İsa’ya adanmış yazıtın birlikte görülmesiyle destekleniyor; kesin kullanımın anlaşılması için çok disiplinli analizlerin sürmesi bekleniyor.

Olağanüstü İyi Korunmuş Örnekler

Ekmeklerin günümüze ulaşmasını sağlayan şey, bir yangın ya da yüksek ısı sonucu karbonlaşmaları. Organik maddeler normalde hızla bozunurken, oksijensiz ısınma koşullarında kömürleşerek şekil ve yüzey ayrıntılarını koruyabiliyor. Topraktepe’deki örneklerde hem hamur formu hem de damga bezemeler açıkça seçilebiliyor. Valilik, bu durumun buluntuları Anadolu bağlamında ender bir örneklem haline getirdiğini belirtiyor.

Bölgedeki çalışmalar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü izinleriyle, Karaman Müzesi Başkanlığı ve Müze Müdürü Ercan Er başkanlığında yürütülüyor. Topraktepe/Eirenopolis, Geç Antik Çağ’dan Orta Çağ’a uzanan tabakalarıyla bölgesel kilise–kent örgütlenmesini ve kırsal üretim–tüketim pratiklerini bir arada okuma olanağı sunan önemli bir yerleşim.

Anadolu’da “Ekmek ve Tahıl” Arkeolojisine Yeni Halka

Son yıllarda Anadolu’nun farklı arkeolojik alanlarından benzer nitelikte tahıl ve fırıncılık bulguları geliyor: Konya Çatalhöyük’te ~8.600 yıllık ekmek, Eskişehir Küllüoba’da ~5.000 yıllık ekmek kalıntıları, Kütahya Tavşanlı Höyük’te ~4.000 yıllık nohut gibi örnekler, tarım ürünlerinin işlenmesi ve tüketim repertuvarına dair resmi giderek zenginleştiriyor.

Topraktepe’nin damgalı, ikonografik ekmekleri, bu zincirin erken Hıristiyanlık/Erken Orta Çağ halkası için benzersiz bir veri sunuyor.