Mendik Tepe’de Göbeklitepe’den Daha Eski Yerleşim İzleri

Şanlıurfa’da yer alan ve Taş Tepeler’den biri olan Mendik Tepe, Göbeklitepe ve Karahantepe’den daha eski bir yerleşim olabilir.

Şanlıurfa’da yer alan Mendik Tepe’deki kazılar, Neolitik Dönemin en erken evrelerine ışık tutuyor. Araştırmalar, Göbeklitepe ve Karahantepe’den bile daha eski bir yerleşime işaret ediyor olabilir.

Yeni Bir Taş Tepe: Mendik Tepe

Şanlıurfa’nın Eyyübiye ilçesi kırsalındaki Payamlı Mahallesi yakınlarında yer alan Mendik Tepe, ilk kez Çakmak Tepe Kazı Başkanı Fatma Şahin tarafından tespit edildi. Alan, 2024 yılında Liverpool Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Douglas Baird başkanlığında başlatılan kazılarla bilim dünyasının gündemine girdi. Çalışmalar, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi işbirliği ve İngiliz Arkeoloji Enstitüsü desteğiyle yürütülüyor.

(İlgili: Göbeklitepe Aslında Ne Anlatıyor? Kimler, Neden, Nasıl Yaptı?)

Yapıların Çeşitliliği Dikkat Çekiyor

Prof. Dr. Baird, geçen yıl açılan alanlarda farklı boyutlarda birçok yapının gün yüzüne çıkarıldığını belirtiyor. Bu yılın hedefi, söz konusu farklılıkların işlevlerini anlamak:

• Küçük yapılar: Depolama ya da yemek hazırlama gibi özel işlevler için kullanılmış olabilir.
• Orta boy yapılar: 4–5 metre genişliğindeki mekânların konut olması muhtemel.
• Büyük yapılar: Sağlam taş işçiliğiyle dikkat çeken bazı yapılar, konut yerine ritüel amaçlı inşa edilmiş olabilir.

Baird, özellikle özenli taş işçiliği görülen büyük bir yapının, ritüel işlevli kamusal alan olma ihtimalinin oldukça güçlü olduğunu vurguluyor.

Göbeklitepe’den daha mı eski?

Mendik Tepe’nin Neolitik Dönemin en başlarına tarihlenebileceği düşünülüyor. Baird, alanın Göbeklitepe ve Karahantepe gibi Taş Tepeler Projesi kapsamındaki yerleşimlerle ilişkili olduğunu, ancak onlardan biraz daha eski olma ihtimaline dikkat çekiyor:

“Bu çalışmalar, Neolitik dönemin nasıl başladığını ve ilerlediğini anlamamıza katkı sağlıyor. İnsanların yerleşik yaşama geçiş sürecine dair çok önemli veriler elde edeceğiz”.

Mendik Tepe’ye yaklaşık 5 kilometre uzaklıkta yer alan Çakmak Tepe’nin de benzer tarihlere ait olduğu düşünülüyor. Bu durum, her iki alanın da Göbeklitepe ve Karahantepe’den daha eski olabileceğini düşündürüyor.

Göbeklitepe ve Karahantepe’de görülen büyük “T” biçimli dikili taşların aksine, Mendik Tepe’de “T” formunda olmayan dikili taşlar ortaya çıkıyor. Bu durum, Mendik Tepe’nin Neolitik dönemde aynı kültür dairesi içinde özgün bir yerleşim tarzı geliştirdiğine işaret ediyor.