Şempanzelerde İdrar Yapmak ‘Bulaşıcı’ Etki Yaratıyor

Yeni araştırma, şempanzelerde idrar yapma davranışının ‘bulaşıcı’ olabileceğini ve hiyerarşik durumun bu davranışı etkilediğini gösteriyor.

Yeni bir çalışma, araştırmacıların “bulaşıcı idrar yapma” olarak adlandırdığı bir olguyu ilk kez tanımlıyor. Japonya’daki Kumamoto Sığınağı’nda yaşayan 20 şempanze üzerinde yapılan bu çalışma, bir şempanze idrar yaptığında diğerlerinin de onu takip etme olasılığının arttığını gösteriyor.

“İnsanlarda birlikte idrar yapmak sosyal bir olgu olarak görülebilir” diyor Kyoto Üniversitesi’nden Ena Onishi.

“Bir İtalyan atasözü, ‘Kim yalnız başına idrar yapıyorsa ya hırsızdır ya da casus’ (Chi non piscia in compagnia o è un ladro o è una spia) derken, Japonca’da başkalarıyla birlikte idrar yapma eylemi Tsureshon (連れション) olarak adlandırılır. Bu davranış yüzyıllar ve kültürler boyunca sanatta temsil edildi ve modern sosyal bağlamlarda da yer almaya devam ediyor.”

(İlgili: Şempanzelerin Taş Alet Seçimleri, Eski İnsanlarınkine Benziyor)

“Çalışmamız, bu olgunun derin evrimsel köklere sahip olabileceğini öne sürüyor. En yakın akrabalarımız olan şempanzelerin, yakındaki bireylerin idrar yapmasına yanıt olarak idrar yapma eğiliminde olduğunu bulduk.”

Araştırmacılar bu davranışı incelemeye, sığınakta yaşayan şempanzelerin aynı anda idrar yapıyor gibi göründüğünü fark ettikten sonra karar verdi. Bu durum onlara insan davranışını hatırlattı ve bunun bulaşıcı esneme ile karşılaştırılabilir olup olmadığını merak ettiler. Bu soruyu yanıtlamak için Kumamoto şempanzelerindeki idrar yapma davranışlarını 600 saatten fazla süre boyunca belgelediler ve toplamda 1.328 idrar yapma olayını kaydettiler.

Gözlemsel verileri analiz ederek, şempanzeler arasında idrar yapmanın zamansal olarak senkronize olup olmadığını araştırdılar. Ayrıca bu davranışın, yakındaki bireylerin varlığı veya sosyal faktörler tarafından şekillenip şekillenmediğini de incelediler.

Sonuçlar, idrar yapma olaylarının rastgele zamanlarda gerçekleşmesinden daha fazla senkronize olduğunu ortaya koydu. Ayrıca, bulaşıcı idrar yapma olasılığının, ilk idrar yapan bireye fiziksel yakınlıkla arttığı tespit edildi.

İlginç bir şekilde, daha düşük sosyal statüye sahip bireylerin, diğerleri idrar yaparken bunu takip etme olasılıkları daha yüksek bulundu. Araştırmacılar, bu bulgunun sosyal hiyerarşi tarafından şekillendiğini ve davranışın “hiyerarşik yapı boyunca aşağı doğru devam ettiğini” gösterdiğini söylüyor.

“Bulaşıcı idrar yapma modelinin sosyal statüden etkilendiğini keşfetmek bizi şaşırttı” diyor Onishi.

“Hiçbir türde bulaşıcı idrar yapma üzerine daha önce bir çalışma olmadığı için, yarı-gönüllü fizyolojik bir davranış olan bulaşıcı esnemeye paralellikler kurduk. Buna dayanarak, sosyal etkilerin esnemede görülenlere benzer olabileceğini varsaymıştık—örneğin sosyal olarak yakın bireyler arasında daha güçlü bir bulaşıcılık gibi.

“Ancak sonuçlarımız sosyal yakınlığa ilişkin hiçbir etkiden bahsetmiyordu. Bunun yerine, sosyal statünün belirgin bir etkisi olduğunu gördük ve daha düşük statüye sahip bireylerin başkalarının idrar yapmasını takip etme olasılıklarının daha yüksek olduğunu bulduk.”

Kyoto Üniversitesi’nden Shinya Yamamoto, “Bu, birçok yoruma açık olan beklenmedik ve büyüleyici bir sonuç. Örneğin, grup aktivitelerinin senkronizasyonunda gizli liderlik, sosyal bağların güçlendirilmesi veya düşük statüye sahip bireylerde dikkat yanlılığı gibi durumları yansıtabilir. Bu bulgular, bu davranışın sosyal işlevleri hakkında ilgi çekici sorular ortaya koyuyor” diyor.

Araştırmacılar, bu davranışın grup içi uyumu sağlama, koordinasyonu kolaylaştırma veya sosyal bağları güçlendirme açısından oynayabileceği rolü anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu belirtiyor. Ayrıca bu gibi sıradan ve gerekli görünen bir davranışın, göz ardı edilmiş bir sosyal öneme sahip olabileceğini vurguluyorlar.

Araştırmacılar, bulaşıcı idrar yapmanın şempanzelerdeki işlevlerini ve mekanizmalarını daha iyi anlamak için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini söylüyor. Ayrıca bu olgunun diğer türlerde de var olup olmadığını merak ediyorlar.

Cell Press. 20 Ocak 2025.

Makale: Onishi, E., et al. 2025. Socially contagious urination in chimpanzees. Current Biology.