Antik Kaynaklar Pompeii’nin Yok Oluş Günü Hakkında Haklı Olabilir

Pompeii’nin yok olduğu tarih hâlâ tartışmalı. Felaket MS 79 yılının sonlarında gerçekleşti, fakat Ağustos mu, Ekim mi, yoksa Kasım mıydı?

Pompeii Arkeoloji Parkı tarafından yapılan yeni bir çalışma, Pompeii’nin MS 79’da 24 Ağustos tarihinde yok olduğu teorisini destekliyor. Bu tarih, felaketi bizzat gözlemleyen Genç Plinius’un yazdığı bir mektupta ortaya atılmıştı.

Araştırmacılar patlamanın 24 Ağustos’ta gerçekleştiğini kesin olarak kanıtladıklarını iddia etmeseler de, bu uzun süredir kabul edilen iddiayı reddetmek için yeterli kanıt olmadığını savunuyor.

Çalışmanın Bulguları

Araştırma ekibi, bu sonuca varmak için arkeolojik bulgular ve olaya dair yazılı kaynakların analizini içeren çeşitli kanıtları değerlendirdi. Ekibe göre, Genç Plinius’un açıklamaları hâlâ büyük bir değer taşıyor.

(İlgili: Pompeii’deki ‘Tarihin En Şanssız Kişisi’ne Gerçekte Ne Oldu?)

“Edebi gelenek açık ve net. Genç Plinius, bize 24 Ağustos tarihini aktardı; diğer tarihlerin (24 Ekim, 1 Kasım, 23 Kasım vb.) tamamı yanlış anlamalar, varsayımlar ve Rönesans sonrası bibliyografyada izlenebilen hatalı yorumların bir sonucu. 24 Ekim tarihi, 100 yıllık bir geçmişe bile sahip değil” diye yazıyor çalışma.

Genç Plinius’un volkanik olaya dair verdiği bilgiler, elimizdeki tek birinci elden gözlem raporu. Ancak onun yanılmış olabileceği veya verdiği tarihin daha sonra yanlış yorumlanmış olabileceği yönünde bazı şüpheler var.

Ekim Tarihi Neden Öne Çıkıyor?

Örneğin, Pompeii’deki bir evin duvarında karalanmış bir kömür grafitisinde “XVI K NOV” yazıyor. Bu ifade, modern takvime göre 17 Ekim’e denk geliyor ve patlamanın bu tarihten sonra gerçekleştiğini öne sürüyor. Bu, genellikle 24 Ekim’in Pompeii’nin yıkım tarihi olarak önerilmesinin bir nedeni.

Diğer bir kafa karışıklığı ise Pompeii’de bulunan bitkilerin arkeolojik incelemesinden kaynaklanıyor. Kazılar, yaz mevsiminin sembolü olan şeftali çekirdekleri ve sonbaharın işareti olan kestaneleri ortaya çıkardı. Kestanelerin yalnızca sonbaharda hasat edilmesi, patlamanın Ağustos’tan daha geç bir tarihte, örneğin 24 Ekim’de gerçekleşmiş olabileceğini düşündürüyor.

Hâlâ Tartışmalı Bir Konu

Araştırmacılar, Pompeii’nin yıkıldığı gün hakkındaki tartışmanın devam ettiğini ve hiçbir kanıtın bu tartışmayı kesin bir şekilde sonuçlandıramadığını belirtiyor. Ancak bitkilerle ilgili fiziksel kanıtların, modern bakış açımızla yanlış yorumlanabileceğini de ekliyorlar.

Şimdilik, bu felaketi kendi gözleriyle görüp yazan Genç Plinius’un antik açıklamasına güvenmek en iyisi olabilir.

“Plinius’un yazdığı gibi patlamanın 24 Ağustos’ta gerçekleşmiş olabileceğini şu anda göz ardı edemeyiz ve bunun ne anlama gelebileceğini sorgulamalıyız” diyor Pompeii kazılarının direktörü Gabriel Zuchtriegel.

Zuchtriegel, “Belki de edebi geleneği, düşündüğümüz kadar kafa karıştırıcı olmadığı hâlde küçümsedik ve iklimin ve tarımsal döngülerin sabitliğini abarttık. Gerçekte, iklim geçmişte de değişti, ancak daha yavaş bir hızda. Pompeii, insan varlığından güçlü bir şekilde etkilenen bir ekosistemi 2.000 yıl öncesinden incelemek için benzersiz bir fırsat sunuyor” diye ekliyor.

“Biyolojik çeşitlilik ve yerel uygulamaların, ekinlerin ve geleneklerin çeşitliliği, antik tarımla ilgilenen yazarların sunduğu zorunlu olarak şematik tablonun çok ötesine geçiyor. Ancak bu çalışmamız, nihai bir sonuç olmaktan ziyade tartışmayı sürdürmek ve yeni bakış açıları açmak için bir katkı niteliğinde” diyor Zuchtriegel.

IFL Science. 14 Aralık 2024.

Makale: Zuchtriegel, G., Comegna, C., Conte, F., Russo, A. 2024. La data della distruzione di Pompei: premesse per un dibattito aperto. E-Journal Scavi di Pompei.