Mağaralardaki El İzleri Muhtemelen Neandertallerin Buluşuydu

İspanya’daki mağaralarda bulunan tarihöncesi el şablonları, modern insanlar İberya’ya ulaşmadan çok önce yapılmış.

Şaşırtıcı bir şekilde, yeni bir araştırma bu evrensel sanatsal çılgınlığın bizim türümüzden çok daha önce başladığını ve Neandertallerin bu eğlenceli etkinliğin öncüsü olabileceğini ortaya koyuyor.

El şablonları – elleri bir duvara yerleştirip üzerlerine pigment püskürtülerek veya üflenerek üretilen sanat eserleri – tarihöncesi kaya sanatının en ikonik formları arasında yer alıyor. Avrupa ve Asya’daki mağaralarda bulunan bu eski izler, yaşlarının belirsizliği nedeniyle kimin tarafından yapıldığı konusunda tartışmalara yol açıyor.

Tarihöncesi el şablonlarının en önemli koleksiyonlarından biri, İspanya’nın batısındaki Maltravieso Mağarası’nda bulunuyor. Doğal olarak bulunan mangan oksit, hematit, manyetit ve götit gibi toprak pigmentleri kullanılarak üretilen bu sanat eserleri, karbon 14 tarihlemesine uygun olmadığı için şimdiye kadar ne kadar eski oldukları bilinmiyordu.

(İlgili: Mağaralardaki El İzlerinin Önemli Bir Kısmı Çocuklara Ait Çıktı)

Ancak son on yılda geliştirilen tahribatsız uranyum-toryum tarihleme teknikleri, bu izlerin sırlarını ortaya çıkarmayı mümkün kıldı. Yeni bir çalışmanın yazarları, modern yöntemler kullanarak Maltravieso’daki el şablonlarının üzerinde bulunan karbonat kabuklarının minimum yaşlarını belirleyebildi.

Bu sonuçlar sanat eserlerinin tam olarak ne zaman yapıldığını söylemese de, en geç ne zaman yapılmış olabileceklerini ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, bazı el izleri en az 6.000 yıllıkken, diğerleri 66.700 yıl öncesine kadar uzanıyor.

Bu sonuçları bağlama oturtan araştırmacılar, “Modern insanın İber Yarımadası’nda 40 ila 45 bin yıl öncesinden önce var olduğuna dair ikna edici bir kanıt olmadığı düşünüldüğünde… Maltravieso el şablonlarının en azından bir kısmının modern insanlardan çok önce Avrupa’da yaşayan insan grupları tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır” diyor. Neandertallerin yaklaşık 180.000 ila 37.000 yıl önce bu bölgede yaşadığı bilindiğinden, bu tür en olası sanatçı olarak öne çıkıyor.

Modern insanların, soyu tükenmiş akrabalarını taklit ederek kendi el şablonlarını koleksiyona ekleyip eklemediği belirsizliğini koruyor, çünkü bazı örneklerin en az altı bin yıl önce yapıldığını biliyoruz. Bu nedenle, bu izlerin de türümüz İber Yarımadası’na ulaşmadan önce ortaya çıkmış olması tamamen mümkün.

“Her iki durumda da, burada sunulan veriler el şablonlarının bir Neandertal yeniliği olduğunu öne sürüyor”diyor çalışmanın yazarları.

Eski el izlerinin amacına gelince, araştırmacılar bu eserlerin yalnızca sergilenmek amacıyla yapılmadığını belirtiyor, çünkü izler genellikle “mağaranın derinliklerinde, doğal ışıktan uzak odalarda” bulunuyor. Bu sanat eserlerinin bir tür “ritüel veya kültik” işlevi olabileceği düşünülüyor, ancak bunun kesin olarak öğrenilmesi pek mümkün görünmüyor.

IFL Science. 3 Aralık 2024.

Makale: Standish, C. D., Pettitt, P., Collado, H., Aguilar, J. C., Milton, J. A., García-Diez, M., … & Pike, A. W. (2025). The age of hand stencils in Maltravieso cave (Extremadura, Spain) established by U-Th dating, and its implications for the early development of art. Journal of Archaeological Science: Reports, 61, 104891.