Orta Çağ İngiliz Sikkeleri, Eritilen Bizans Gümüşüyle Yapılmış

MS 660 civarında İngiltere’de yaşanan gümüş sikke bolluğunun gizemi çözüldü: Bizans malları eritilmiş.

MS 7. ve 8. yüzyıllarda, erken Orta Çağ İngilizleri, yaptıkları harcamalarda köklü bir değişikliğe gittiler. Ada uzun süredir para birimi olarak altına güveniyordu ancak 660 civarında ekonomisi gümüş sikkelerle doldu.

Bu durum, ekonomik bir patlama yaratarak ticareti canlandırdı ve kentsel gelişimi hızlandırdı. Ancak tarihçiler uzun zamandır bu dalgalanmayı incelese de, Orta Çağ Avrupa’sında gümüşün aniden yaygınlaşması hiçbir zaman açıklanamadı.

Şimdi ise araştırmacılar yaptıkları metalürjik testler sonucunda bu değerli sikkelerin kaynağını belirlediler: eritilmiş Bizans malları.

Cambridge Üniversitesi’nden tarihçi Rory Naismith, “Daha önce tarihçiler bu ani bolluk için çeşitli teoriler ortaya atmışlardı, ancak sağlam bir kanıt yoktu, bu yüzden biz de onu bulmak için yola çıktık.” diyor.

(İlgili: Bizans Sikkesi, Yasaklı Süpernovayı Gösteriyor Olabilir)

“Şimdi, Bizans gümüşünün 7. yüzyılda Kuzey Denizi çevresindeki basım ve ticaretteki büyük artışın arkasındaki baskın kaynak olduğuna dair ilk arkeometrik doğrulamaya sahibiz.”

Araştırmacılar 49 Orta Çağ sikkesini, kimyasal yapısına ve nihayetinde kökenine ışık tutmak amacıyla sikkenin küçük bir alanını (bir milimetrenin çok küçük bir kısmını temsil eden) kazmak için lazer kullanmayı içeren “taşınabilir lazer ablasyon” adı verilen bir teknikle test etti. Koleksiyondaki 660 ila 750 yılları arasında basılmış 29 eski sikkenin, Bizans İmparatorluğu’nun 3. ila 7. yüzyıl gümüşleriyle eşleşen izotopik imzalara sahip olduğunu buldular.

Bizans İmparatorluğu zirvede olduğu dönemde Suriye’den Güney İspanya’ya kadar uzanıyordu. Çalışmanın yazarlarının da belirttiği gibi, Bizans halkı gümüşü hem para birimi hem de süs eşyası olarak kullanıyordu. İmparatorluğun hükümdarlığı boyunca, Bizans’ın gümüş zenginliği Avrupa’ya ulaştıkça, yüksek statülü güç simsarları tarafından istiflendi.

Cambridge Üniversitesi’nin açıklamasında Naismith, “İngiltere ve Francia’daki elitler neredeyse kesinlikle bu gümüşün üzerinde oturuyorlardı” diyor. “Sutton Hoo’da keşfedilen gümüş kaseler ve Staffordshire Hoard’daki süslü gümüş objeler gibi bunun çok ünlü örneklerine sahibiz” diyerek İngiltere’deki iki erken Orta Çağ bölgesine göndermede bulunuyor.

Oxford Üniversitesi’nde arkeolog olan çalışmanın baş yazarı Jane Kershaw’a göre, değerli gümüş eşyaların elit sahipleri bunları ancak gerçekten paraya ihtiyaç duyduklarında eritiyorlardı.

“Bu niceliksel bir genişlemeydi: Seçkinler kaynakları paraya çeviriyor ve dolaşıma giderek daha fazla para sokuyorlardı” diyor Kershaw. “Bunun insanların yaşamları üzerinde büyük bir etkisi olmalıydı. Para hakkında daha fazla düşünme ve toplumun çok daha büyük bir bölümünü kapsayan parayla ilgili daha fazla faaliyet olmalıydı.”

Araştırmacılar koleksiyondaki 750 ile 820 yılları arasında basılan yeni sikkeleri test ettiklerinde, analizleri farklı bir kökeni ortaya çıkardı. Bizans malları 660’tan sonra yaklaşık yüz yıl boyunca Britanya’nın gümüş paralarının ana kaynağı olmuş olsa da, 750’den itibaren bu kaynaklar tükenmeye başlamıştı.

Bundan sonra, Fransa’daki Melle’de bulunan bir gümüş madeni, değerli metalin baskın kaynağı haline geldi. Araştırmacılar, imparator Charlemagne’ın, krallığının madeni paralarının nasıl ve nerede yapıldığı üzerinde giderek daha fazla kontrol sahibi olması nedeniyle Melle gümüşündeki bu ani ve yaygın yükselişe neden olduğunu iddia ediyor.

Britanya’nın eski dönem gümüş sikkelerinin Bizans kökenleri, Orta Çağ Avrupa ekonomilerini yönlendiren birbirine bağlı ticaret ağlarını aydınlatıyor. Naismith’in söylediği gibi bu çalışma, “İngiltere’deki insanların para birimi olan karmaşık bir ekonomi kurmak istediklerinde sadece kendi ülkelerindeki kaynaklara güvenemediklerini gösteriyor.”

Sikkelerin yeni keşfedilen kaynağı -Akdeniz malları-, girişimci Orta Çağ İngilizlerinin ekonomik gücüne de ışık tutuyor.

Naismith, “Bu aşamada bir İngiltere Bankası yoktu. Eğer sikke istiyorsanız, sikke yaparsınız. Sadece bunu yapabilecek servete sahip biri olmanız gerekir” diyor.

Smithsonian Magazine. 11 Nisan 2024.

Makale: Kershaw J, Merkel SW, D’Imporzano P, Naismith R. 2024. Byzantine plate and Frankish mines: the provenance of silver in north-west European coinage during the Long Eighth Century (c. 660–820). Antiquity. 98(398):502-517.