Ukrayna’da Bulunan Taş Aletler 1.4 Milyon Yıl Öncesine Tarihlendi

Günümüzde Ukrayna olan bölgedeki 1.4 milyon yıllık bu taş aletleri nesli tükenmiş insan türü Homo erectus yapmış olabilir.

Yeni bir çalışma, Ukrayna’daki 1,4 milyon yıl öncesine tarihlenen taş aletlerin, Avrupa’daki insanlara dair en eski sağlam kanıt olabileceğini ortaya koyuyor. Bu aletlerin yapımcıları muhtemelen Homo sapiens değil, nesli tükenmiş bir akrabamızdı.

Bilim insanları, araştırmacıların bölgenin 1974’teki keşfinden bu yana Paleolitik Çağ’a (2,6 milyon ila 10.500 yıl önce) ait doğrayıcı gibi taş aletler ortaya çıkardığı Batı Ukrayna’daki Korolevo arkeolojik alanından elde edilen bulguları analiz etti.

Korolevo’daki eserler homininler (modern insanları ve soyu tükenmiş atalarımızı içeren grup) tarafından yapılmıştı, ancak bunları hangi türün yarattığı bilinmiyor.

(İlgili: İki Milyon Yıl Önce, Bu Homo Erectus Yükseklerde Yaşıyordu)

Diğer homininler Avrupa’ya Homo sapiens’ten çok önce ulaştı. Modern insanlar Afrika’yı yaklaşık 270.000 yıl önce terk ederken, artık nesli tükenen insan türleri en az 1,8 milyon yıl önce Afrika’dan Avrasya’ya göç etmişti.

Araştırmacılar, Korolevo’daki en eski eserlerin nehir yatağında bırakılan taş aletler olduğunu ve insan alet yapımının en ilkel biçimi olan Oldowan tarzında yapıldığını belirtiyor. Benzer aletler Afrika, Avrupa ve Asya’daki insan iskanının bilinen en eski bölgelerinde de bulundu. Korolevo’daki eserler nehir çökeltileri ve daha sonra rüzgârla taşınan toz nedeniyle gömülmüş ve sonunda bir taş ocağındaki işçiler tarafından ortaya çıkarılmıştı.

Ancak önceki araştırmalar Korolevo’daki en eski eserlerin tarihini kesin olarak belirleyememişti. Yeni çalışmada bilim insanları, kozmik ışınlara (uzaydan sürekli olarak Dünya’yı düşen yüksek enerjili parçacıklar) dayanan, kozmojenik nüklid gömülme tarihlemesi adı verilen bir teknik kullandılar.

Kozmik ışınlar yüzeydeki kayaların içinde nükleer reaksiyonları tetikleyebilir ve normalde Dünya’da oldukça nadir görülen radyoaktif izotoplar (elementlerin farklı versiyonları) oluşturabilir. Bu kozmojenik nüklidler, taşlar yeraltına gömüldüklerinde değil, yüzeyde olduğunda oluşur. Dolayısıyla araştırmacılar, bunların ne zaman gömüldüklerini tahmin etmek için farklı kozmojenik nüklidlerin seviyelerini analiz edebilirler.

Bilim insanları Korolevo’daki en eski taş aletlerin yaklaşık 1,4 milyon yıllık olabileceğini buldu. Bu tarih, bu alanın Avrupa’daki homininlerin bilinen en eski kanıtlarını içerdiği anlamına geliyor.

İspanya Ulusal İnsan Evrimi Araştırma Merkezi’nde kozmojenik nüklid tarihlendirmesi konusunda kıdemli araştırmacı olan ve bu çalışmaya dahil olmayan Toshiyuki Fujioka, “Kesin olarak tarihlenen erken hominin bölgeleri Avrupa’da çok az. Bu çalışma, eski insan göçü hakkındaki tartışmamıza katkı sağlamak için çok ihtiyaç duyulan, güvenilir bir şekilde tarihlendirilmiş bir kronolojik site sağlıyor.” diyor.

Söz konusu aletler, modern insanlara ya da soyu tükenmiş en yakın akrabalarımız Neandertallere ve Denisovalılara ait olamayacak kadar eski olsa da, ilk olarak yaklaşık 2 milyon yıl önce Afrika’da ortaya çıkan ve daha sonra Asya ve Avrupa’ya yayılan soyu tükenmiş bir insan türü olan Homo erectus’un eseri olabilirler.

Çek Bilimler Akademisi Jeofizik Enstitüsü’nde kıdemli araştırmacı olan çalışmanın ortak yazarı John Jansen, “Korolevo, Homo erectus olduğunu varsaydığımız türün şu ana kadar bulunan en kuzeydeki iskan alanı ve onların gözüpekliğinin bir kanıtı. Daha kuzeydeki alanların derinlere gömülü olması veya buzullar tarafından tahrip edilmiş olması da mümkün” diyor.

​Doğudan batıya kolonizasyon

Önceki araştırmalar, homininlerin yaklaşık 1,8 milyon yıl önce Asya’daki Kafkas Dağları’nı ve şu anki Fransa ve İspanya’yı da yaklaşık 1,2 milyon yıl önce iskan ettiğini ortaya çıkarmıştı. Korolevo, Asya ve Avrupa’daki bu bölgelerin ortasında yer alıyor ve artık kanıtlar homininlerin Avrupa’yı doğudan batıya kolonileştirmiş olabileceğini gösteriyor.

Jansen, “Korolevo’daki taş aletlerin yaşı, Avrupa’nın ilk kolonileştirilmesi açısından uzun süredir kabul edilen bir hipotezi doğruluyor.” diyor. Araştırmacılar, homininlerin Ukrayna’dan batıya doğru gidebilecekleri potansiyel rotalardan birinin güneydoğu Orta Avrupa’daki Panoniyen Havzası boyunca olabileceğini söylüyor.

Ancak doğudan batıya rotaya ilişkin bu argüman İspanya, Fransa ve Ukrayna’daki yalnızca üç bölgeye dayanıyor. Bu çalışmaya dahil olmayan Avustralya Biyoçeşitlilik ve Miras Direktörü Richard Roberts, “Batı Asya’dan Avrupa’ya doğru doğudan batıya göçün hikayesi, örneğin Batı Avrupa’da 1,6 milyon yıllık bir alan bulunursa bir günde altüst olabilir, ancak paleoantropolojinin doğası budur.” diyor.

“Yine de bu yeni makalenin, Avrupa’ya erken dönem insan göçlerine ilişkin mevcut bilgilerimizdeki büyük bir boşluğu güzel bir şekilde doldurduğunu düşünüyorum. Avrupa’nın ilk kez ne zaman ve hangi yollardan kolonileştirildiğine dair güvenimizi artırmak için daha iyi tarihlendirilmiş sitelere ihtiyaç var.”

Buzullararası dönemler

Jansen, dünya tarihinin buzullararası dönem olarak bilinen sıcak dönemlerinde, buzulların geri çekilerek erken insanların keşfedebileceği Avrupa gibi yeni manzaralar ortaya çıkardığını söylüyor. Korolevo’daki en eski eserler, son birkaç milyon yılın en sıcakları arasında yer alan üç buzullararası dönemde gömülmüştü; bu da onları oluşturan homininlerin nasıl bu kadar kuzeye yayılabildiklerini açıklamaya yardımcı olabilir.

Avustralya İnsan Evrimi Araştırma Merkezi direktörü Michael Petraglia, “Her ne kadar 1,4 milyon yıl önce bu bölgede sıcak bir dönem yaşanmış olsa da, bölgenin kuzeydeki konumu hâlâ mevsimler arasında çok fazla değişkenlik gösteriyordu. Bu durum, Korolevo kanıtlarının erken homininlerin adaptasyonlarında davranışsal olarak önceden bilinenden daha esnek olduğunu öne sürdüğü anlamına geliyor.” diyor.

Live Science. 6 Mart 2024.

Makale: Garba, R., Usyk, V., Ylä-Mella, L. et al. (2024). East-to-west human dispersal into Europe 1.4 million years ago. Nature.