İstanbul’da Bulunan Ktisis Büstlü Mozaik

Konstantinopolis’te (günümüz İstanbul) bulunduğu düşünülen Ktisis Büstlü Mozaik, MS 500-550 civarına tarihleniyor.

Bir süre özel koleksiyonlar arasında el değiştiren mozaik, 1998 yılından beri Metropolitan Sanat Müzesi’nde sergileniyor. Restore edilen taban mozaiği, yaklaşık 3 metrekarelik bir alan kaplıyor.

Kulaklarında büyük inci küpeler, boynunda zarif taşlı bir kolye ve biri sarı pelerininde diğeri elbisesinin yakasında olmak üzere iki broş bulunan, oldukça detaylı süslenmiş bir kadının büstünü gösteren bu mozaik, MS 6. yüzyılın ikinci yarısında Erken Bizans dünyasında yaratılan etkileyici mozaiklerin bir örneği. 

Roma dönemine ait bir ölçüm aleti olan elinde tuttuğu ince değnek, kadını “Ktisis” veya “Kuruluş” kavramının kişileştirilmiş hali olarak tanımlıyor ve bir binanın bağışını veya kuruluşunu sembolize ediyor.

Hem ayrıntılı tacı hem de elbisesinin yakası, incileri çağrıştıran siyah ve beyaz tesseralarla çevrili. Mozaikteki kırmızı ve yeşil camdan değerli taşlar arasına safiri veya Yemen taşını temsil eden mavi camın eklenmesi altıncı yüzyıl Bizans zevkinin karakteristik özelliği.

Kadın figürünün yüzünün beyaz ve pembenin tonlarıyla vurgulanan küçük zeytin yeşili ve bej tesseralarla modellenmesi ve iri, yumuşak bakan gözlerinin hafif asimetrik dizilimi ise ikonlar halinde varlığını sürdüren dönemin Bizans resminin tipik örnekleri.

Stoacı filozoflar tarafından geliştirilen soyut fikirlerin kişileştirilmesi, Erken Hıristiyanlık döneminde de popülerliğini koruyordu. Adının yazılı olduğu ve çoğu zaman aynı ölçüm aletini tutarken gösterilen Ktisis tasvirleri, Antakya ve Kıbrıs’tan Qasr-el-Lebia ve Ras-el-Hilal gibi Afrika bölgelerine kadar Bizans İmparatorluğu’ndaki kiliselerin yanı sıra hamamların taban mozaiklerinde de varlığını sürdürdü.