Antik Roma Siyasetindeki Hakaretler Sınır Tanımıyordu

Antik Roma’daki siyasi tartışmalar, günümüzde nefret söylemi örnekleriyle karşılaştırılabilecek kadar büyük bir acımasızlık ve kişisel saldırılarla yürütülüyordu.

Dresden Teknik Üniversitesi’nden Eski Çağ tarihçisi Prof. Dr. Martin Jehne’nin açıklamasına göre, hakaretler, Roma Cumhuriyeti senatörleri için kamusal yaşamın ayrılmaz bir parçasıydı.

Siyasi rakibe yapılan ciddi hakaretler, destekçileri birbirine kaynaştırdı ve bugün internetteki hakaret, tehdit ve nefret söylemine benzer şekilde ilgi, eğlence ve öfke sağladı. Jehne’ye göre, son derece hiyerarşik Roma siyaseti kaba görünüyordu ama aslında kurallar vardı. Politikacılar acımasızca birbirlerine hakaret ediyorlardı. Aynı zamanda, halk meclisinde, karşılık vermesine izin verilmeksizin halkın kendilerine hakaret etmesine izin vermek zorunda kalıyorlardı – bu, bir zengin ve fakirin derin ayrımında, seçkinlerin her şeye gücü yetme fantezilerini sınırlayan bir çıkıştı.

(İlgili: Roma Cumhuriyeti’nin Son Savunucusu Cicero Kimdi?)

Politikacılar ve halk, hakareti yüzeysel olarak değerlendirmiyordu. Jehne, çağdaş söylemle karşılaştırmanın kısmen yanıltıcı olduğunu söylüyor: AfD (Almanya için Alternatif Partisi) veya Pegida (Batının İslamlaşmasına Karşı Vatansever Avrupalılar adlı siyasi hareket) gibi tacizci topluluklarla başa çıkmada belirli bir Roma dayanıklılığı, heyecan düzeyini azaltmaya ve daha gerçekçi olmaya yardımcı olabilir.

Jehne’nin antik Roma ile ilgili bulgularına göre, hakaretlere karşı koymak ve onların üstesinden gelmek, nihayetinde siyasi olarak istikrar sağlayıcı bir etkiye sahip olabilir. Roma Cumhuriyeti’ndeki (MÖ 509-27) karalama oldukça ileri gitmişti: Prof. Jehne’nin belirttiğine göre, örneğin, ünlü hatip ve politikacı Marcus Tullius Cicero (MÖ 106-43), destekçisi Sestius’u savunurken, rakibi Clodius’u alenen erkek ve kız kardeşleriyle ensest ilişkiye girmekle – bu, Roma’da da yasadışı olan bir cinsel uygulamaydı – suçlamaktan çekinmemişti. Buna karşılık Clodius, Cicero’yu konsül pozisyonundayken bir kral gibi davranmakla suçladı. Roma Cumhuriyeti’ndeki kraliyet ailesi hoş karşılanmadığından bu ciddi bir suçlamaydı. Dolayısıyla, Jehne’nin de vurguladığı gibi, siyasi çekişmede neredeyse hiç sınır yoktu. Romalılar pek umursamıyor gibiydi. İniuria (kişi varlıklarına karşı gerçekleştirilen her türlü istismarı kapsayan özel bir suç türü) ya da adaletsizlik suçu vardı – ama bu tür suçlamalar neredeyse hiç yoktu.

“Onur intikamı almak için cinayet yoktu”

Jehne’ye göre, şehrin Romalıları, başkalarının zararına olan keskin, acımasız yergileriyle gurur duyuyorlardı: “Bunu, kırsal kesimlerin aksine, kentli iletişim biçimleri olan urbanitas’ın önemli bir parçası olarak görüyorlardı.” Şehirde ortaya çıkan yergilerden özellikle gurur duyuyorlardı. “Mağdur olduğunda katlandın, ve mümkünse intikamını aldın.” Hakaret eden rakipler, kısa süre sonra genellikle tekrar birlikte çalışıyorlardı ve normal teması sürdürüyorlardı. Politik ortam oldukça istikrarlıydı: Onur intikamı almak için işlenen cinayetler, yalnızca istisnai bir iç savaş durumunda gerçekleşirdi.

Prof. Jehne’ye göre, halkın siyasi arenalarda senatörlerin sert muamelesinden muaf kalması, ancak kendilerine siyasi seçkinleri aşağılama ve yuhalama izni verildiği gerçeği, Cumhuriyet siyasetçilerinin halk meclisini tartışmasız bir şekilde siyasi bir halk olarak kabul ettiğini gösteriyor. Bugünün demokratik seçim prosedürleriyle karşılaştırıldığında, oy hakkı olanların en fazla yüzde 3’üydü, ancak senatörler bunu topluluk için karar verme mercii olarak gördüler. Örneğin MÖ 63’te tarım yasasıyla ilgili tartışmada Cicero, insanları fikirlerini değiştirmeye ikna etmeye çalıştı. “Ancak başaramazsa halkın önünde eğilip fikrini değiştireceğine söz verdi.” Bir karar organı olarak halkı sorgulayanlar, kalabalığın ayağa kalkıp kürsüye hücum etme riskini göze aldılar. Ancak Jehne, halkın bu gücünün yalnızca resmi siyasi iletişim alanlarında geçerli olduğunu vurguluyor. ‘Sıradan insanlar’ sokaklarda senatörlere ve maiyetlerine zamanında yol vermezlerse, onlara kaba ve sert bir şekilde yaklaşılırdı.

Jehne, Roma Cumhuriyeti’ndeki yergileri araştırdığından beri sosyal medyadaki günümüz tartışmaları konusunda daha rahat olduğunu belirtiyor. “Bu araştırma, yeni linç kampanyaları karşısında heyecan seviyemizi önemli ölçüde azaltmamızı sağlıyor – her halükarda, Roma Cumhuriyeti’nin çöküşüne neden olan şey hakaret ve linç kampanyaları değildi.”

Cluster of Excellence. 27 Ağustos 2018.