Antik DNA, Swahili Halkının Köken Hikayesini Doğruluyor

Antik DNA çalışması, Swahililerin 1.000 yıl önce Doğu Afrika’da Perslerle melezleştiği tarihsel anlatıyı doğrulamaya yardımcı oluyor.

Yaklaşık 1.000 yıl önce, Doğu Afrika’daki Swahili kadınları yeni bir talip türüyle eşleşti: Yeni bir araştırmaya göre İranlı erkekler.

Araştırmacılar, Swahili kıyısı boyunca altı Orta Çağ ve erken modern kasabada gömülü 80 aristokratın antik DNA’sını inceleyerek bu bulguya ulaştılar. Araştırmacılar, bu uluslararası ilişkilerin tam da İslam’ın Swahili bölgesine yayıldığı sırada meydana geldiğini belirtiyor.

(İlgili: Antik DNA, Yerli Amerikalıların Asya Köklerini Gösteriyor)

Nature dergisinde yayımlanan çalışma, Swahili aristokratlarının yüzyıllar önce Afrikalılarla evlenen Perslerin torunları olduğuna dair tarihsel kanıtları destekliyor.

“Bu durum, Swahili halkının kendileri tarafından anlatılan en eski anlatı olan Kilwa Kroniği ile neredeyse mükemmel bir uyum sergiliyor. Daha önceki bilim insanlarının neredeyse tamamı bunu bir tür masal olarak görmezden geldi.”

“Sonuçlarımız, daha önce arkeolojik, tarihi veya siyasi çevrelerde ileri sürülen anlatılar için basit bir doğrulama sağlamıyor. Bunun yerine, hepsiyle çelişiyor ve karmaşıklaştırıyor.”

Swahili uygarlığı, Afrika, Arabistan, İran, Hindistan, Güneydoğu Asya ve Çin’i birbirine bağlayan ticaret yollarında kilit bir rol oynadıkları Doğu Afrika kıyılarında binlerce yıl var oldu. Svahili halkı, 1.000 yıldan biraz daha uzun bir süre önce İslam’ı benimsedi, 1500’lerde sömürgecilerin kontrolüne girdi ve 20. yüzyılın ortalarına kadar bağımsızlıklarını yeniden kazanamadı. Swahili halkı daha sonra büyük ölçüde modern Somali, Kenya, Tanzanya, Mozambik ve Madagaskar’ın içine dağıldı.

Swahili’nin aslen nereden geldiği ve benzersiz kültürlerinin nasıl geliştiği sorusu, en az bir asırdır akademisyenler arasında tartışma konusu. Bu tartışmaların tümü iyi niyetle yürütülmedi. “20. yüzyılın ortalarında Batılı arkeologlar, Orta Çağ Swahili’nin İran ve Arabistan ile olan bağlantılarını vurguladılar ve bazen etkileyici başarılarının Afrikalılar tarafından elde edilemeyeceğini öne sürdüler.”

Yeni çalışma, Swahili’nin hikayesinin ne basit, ne de medeniyetin kendi efsanelerinden uzak olduğunu gösteriyor.

Bazıları 800 yıl öncesinde yaşamış olan Orta Çağ Swahili elitlerinin DNA’sı incelendiğinde, bilim insanları, erkek ataların çoğunluğunun Asya’dan (özellikle Perslerden veya günümüz İran’ından) geldiğini, kadın ataların çoğunun ise Afrika’dan geldiğini keşfettiler.

“Bu bulgular, Pers ve Hint bağlantısını marjinalleştirmeden Afrika katkılarını ve aslında Swahili’nin Afrikalılığını ortaya koyuyor.”

Dahası, Persler ideolojilerini Afrikalı ortaklarına dayatmış görünmüyorlar. Sözlü gelenekler ve arkeolojik kanıtlar, bu Asya-Afrika birliklerinin soyundan gelenlerin bir Afrika dili konuştuğunu ve Afrikalı kadınların önemli ekonomik ve sosyal gücü elinde tuttuğunu gösteriyor.

Araştırmacılar, Swahili’nin geleneksel anaerkil toplumunun o zamana kadar oldukça yerleşik olduğundan şüpheleniyorlar. Geleneksel olarak ataerkil olan İranlı erkekler bile, güçlü Afrikalı ailelerle evlenebilmek için yerel gelenekleri takip etmişlerdi.

“Çocuklarının annelerinin dilini aktarmış olması ve geleneksel olarak ataerkil Persler ve Araplarla karşılaşıp İslam’a geçmenin kıyıdaki Afrika anaerkil geleneklerini değiştirmemiş olması, bunun Afrikalı kadınların sömürüldüğü basit bir tarih olmadığını doğruluyor.”

Bulgular, Swahili’nin kökenlerine ışık tutmanın yanı sıra, eski insanların hikayelerini anlatmaya çalışırken halk masallarını dikkate almanın önemini de gösteriyor.

“Bu araştırma sadece bilimsel başarısı açısından önemli değil. Ancak bize, Batılı olmayan ve sözlü tarihleri tam anlamıyla dikkate almamız gerektiğini söylüyor.”

Live Science. 2 Nisan 2023.

Makale: Brielle, E.S., Fleisher, J., Wynne-Jones, S. et al. (2023). Entwined African and Asian genetic roots of medieval peoples of the Swahili coast. Nature 615, 866–873.