52 Milyon Yıl Önce Kutupta Garip Primatlar Yaşıyordu

Kanada’nın Ellesmere Adası’ndaki fosillerin analizi, primatların iklimin daha sıcak olduğu bir dönemde Kuzey Kutbu’na ulaştığını gösteriyor.

Primatların ağaçlarda yaşayan akrabaları, 52 milyon yıl önce, iklimin bugünden yaklaşık 13°C daha sıcak olduğu Kuzey Kutbu’ndaki bataklık ormanlarında yaşıyordu.

Yaklaşık 52 milyon yıl önce, Kuzey Kutbu ılık ve bataklıkken, kutup kışı boyunca altı aylık karanlıkla örtülüyken; iki küçük primat, kasvetli kuzey kutbunda hayatta kalmayı başaran sert bitki örtüsünü çiğnemek için güçlü çene kaslarını kullanarak etrafta koşuşturuyordu.

Halihazırda bilinen primat cinsi Ignacius’a ait olan ve yeni tür adları Ignacius dawsonae ve Ignacius mckennai verilen yeni tanımlanan primatlar küçüktü ve her biri yaklaşık 2 kilo ağırlığındaydı. PLOS One dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, bunlar Kuzey Kutbu’nda yaşayan primatların bilinen en eski örnekleriydi.

Bulgular, Kuzey Kanada’daki Ellesmere Adası’nda bulunan fosilleşmiş çene ve dişlerin analizine dayanıyor. Baffin Körfezi’nin kuzeyinde yer alan ada, Arktik Okyanusu’nun hemen güneyinde yer alıyor, yani bu bölge Kanada’dan alabildiğine kadar kuzeyde.

(İlgili: Kuzey Kutbu, Dinozorlara Ev Sahipliği Yapıyordu)

Çalışmanın kıdemli yazarı Kansas Üniversitesi’nden omurgalı paleontoloğu Christopher Beard, “Bu hayvanların modern akrabalarını düşünürseniz, primatlar veya uçan lemurlar, bunlar tüm memeliler arasında tropikal olarak en uyumlu olan, sıcak havayı sevenler arasında yer alır. Yani Kuzey Kutup Dairesi’nin kuzeyinde görmeyi bekleyeceğiniz son memeliler onlar olur.” diyor.

Bu iki tür, yoğun bir gezegensel ısınma dönemi olan Eosen döneminde (56 milyon ila 33,9 milyon yıl önce) yaşadı. Araştırmanın ilk yazarı Kristen Miller’a göre, o zamanlar kutuplarda buz örtüsü yoktu ve Ellesmere Adası, bugünkü Georgia, Savannah’dakine benzer sıcak ve bunaltıcı bir iklime sahip olmalıydı.

Aslında, daha önceki paleontolojik keşiflere göre, Ellesmere Adası’ndaki sıcaklıklar, erken tapir benzeri toynaklılar ve hatta timsahlar, yılanlar ve semenderler de dâhil olmak üzere, beklenmedik hayvanlardan oluşan çeşitli bir ekosistemi barındıracak kadar misafirperverdi.

Eosen dönemin arktik sakinleri, aşırı sıcaklıklarla uğraşmak zorunda kalmasa da, ılık Arktik’teki yaşam zorluklarla dolu değildi. Dünya’nın ekseninin eğik olması nedeniyle yılın yarısında Güneş adada doğmaz. Miller, “Altı ay kış karanlığı ve altı ay yaz ışığı var.” diyor.

Şimdiye kadar kuzeyde yaşayan hayvanlar için temel zorluk, yiyecek eksikliğiydi. Bu tür koşullar altında, uzun, karanlık kışlar boyunca bitki örtüsünün kıt olması muhtemel. Bu nedenle araştırmacılar, Ignaceous cinsindeki Arktik hayvanların, muhtemelen tohumlar veya ağaç kabuğu gibi çiğnenmesi zor yiyeceklerle yaşadıklarını varsayıyorlar.

Araştırmacılar, bu tür zor yiyecekleri yiyebilmek için, Kuzey Kutbu primatlarının daha güneydeki akrabalarıyla karşılaştırıldığında, elmacık kemiklerinin kafataslarından daha dışarı çıktığını, bunun da muhtemelen çene kaslarının da aynı şeyi yaptığı anlamına geldiğini buldular.

Beard, “Bu çiğneme kaslarını ileri doğru hareket ettirmenin mekanik sonucu, daha büyük ısırma kuvvetleri oluşturabilmek.” diyor.

Kuzey enlemlerinde oluşan adaptasyonlar çene ile bitmiyor. Hayvanlar aynı zamanda güneydeki akrabalarından çok daha büyüktü. Beard, “İki kilogram kulağa çok büyük gelmiyor ama bu hayvanların atalarıyla karşılaştırıldığında dev gibi kalıyor. Wyoming’de bulduğumuz bu hayvanların yakın akrabaları sincap büyüklüğünde.” diyor.

Nispeten boyutlarının büyük olması bekleniyordu. Genel olarak, ekolojide Bergmann kuralı olarak adlandırılan ve hayvanların ekvatordan ne kadar uzakta yaşıyorsa, o kadar büyük olma eğiliminde olduklarını belirten genel bir eğilim var. Boyut, daha düşük sıcaklıklara yaygın bir uyum ve evet, tipik olarak tropik bölgelerde bulunan bir hayvan türü için, günümüzün Georgia eyaleti kıyılarının iklimi oldukça soğuk olurdu ve ısı kaybını en aza indirmek için büyük bir boyut gerekecekti.

Eosen dönemi ısınması, birçok türün yayılış alanlarını kuzeye doğru kaydırmasına izin verdi. Bu durum, ekologların artık insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle modern türler arasında gördüğü bir trend. Gezegen ısındıkça, daha fazla türün Kuzey Kutbu’nda yaşamaya başlaması muhtemel, ancak Ignacius örneğinde olduğu gibi türlerin birçoğu burada basitçe yaşamaya başlamayacak, orada yeni türlere farklılaşabilirler.

Beard, “Biraz zaman verildiğinde, türler Kuzey Kutbu’na daha da iyi uyum sağlayacak kendi ayırt edici özelliklerini evrimleştirecekler. Bence bu, gelecekte antropojenik ısınmayla Kuzey Kutbu’nda ne olacağına dair gerçek ve dinamik bir resim.” diyor.

Live Science. 25 Ocak 2023.

Makale: Miller, K., Tietjen, K., & Beard, K. C. (2023). Basal Primatomorpha colonized Ellesmere Island (Arctic Canada) during the hyperthermal conditions of the early Eocene climatic optimum. Plos one, 18(1), e0280114.