Çikolatayı Kim İcat Etti?

Çikolatanın nasıl yapıldığını keşfeden kişi zaman içinde unutuldu, fakat muhtemelen binlerce yıl önce Güney Amerika’da yaşayan biriydi.

Günümüzde oldukça kolay erişebildiğimiz çikolatanın kökenleri aslında oldukça derin ve kakaonun en eski kanıtları Ekvador’da bulundu.

Nature Ecology & Evolution dergisinde 2018 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre, Güney Amerika Theobroma kakao ağacında yetişen meyvenin fermente edilmiş, kurutulmuş tohumu olan kakaonun kullanımına ilişkin en eski kanıt, Ekvador’un güneydoğusunda, Mayo-Chinchipe kültürüne ait olduğu düşünülen Santa Ana-La Florida arkeolojik alanından yaklaşık 5.300 yıl öncesine dayanıyor.

Ancak, bu ağaçlar 5.300 yıl önce zaten doğal sınırının dışında olduğundan, bitkinin Güney Amerika’daki insanlar tarafından çok daha önce kullanılmış olması muhtemel.

(İlgili: Mağarada Mayalara Ait Çikolata Kabı Bulundu)

Yerli Güney Amerikalılar tatlıyla kendilerini şımartmıyorlardı; onların hazırladıkları çikolata, bugün çoğu insanın keyifle tükettiği çikolatadan çok farklıydı.

Çikolata yapmak için, kakao ağacının meyve kabuklarının büyük tohumları, onları çevreleyen beyaz meyve özünde fermente edilir. Daha sonra kurutulur, temizlenir ve kavrulur, ardından tohumun kabuğu çıkarılır ve nihai ürünün çok kaba bir şekli olan kakao parçaları üretilir. Parçalar daha sonra öğütülür ve kakao kütlesi genellikle ticari çikolata yapmak için diğer bileşenlerle karıştırılabilen çikolata likörü adı verilen bir sıvı olarak verilir. Çikolata likörü ayrıca iki bileşeni olan kakao tozu ve kakao yağı yapmak için preslenebilir.

Suya, öğütülmüş kakao parçaları eklenerek geleneksel bir kakao içeceği yapılır ve bu tipik olarak acıdır; Meyve şekeri ile fermente edilerek de alkollü bir içeceğe dönüştürülebileceği düşünülüyor. Nutrients dergisinde 2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre, ortaya çıkan köpüklü karışım hem tıbbi hem de afrodizyak olarak kabul edildi ve antik toplumların seçkinleri tarafından oldukça değer gördü.

Boston Üniversitesi makalesine göre, MÖ 1500 ile MÖ 400 yılları arasında şu anda Meksika’nın güneyinde yaşayan Olmecler, kakaoyu tanrılarından bir hediye olarak görüyorlardı.

Kakao, İspanyol işgalciler MS 16. yüzyılın başlarında geldiklerinde Orta ve Güney Amerika’nın hemen hemen her yerinde yetiştiriliyordu ve şimdi dünyanın dört bir yanındaki tropik bölgelerde yetiştiriliyor. New York Şehir Üniversitesi’ndeki Lehman Koleji’nde antropoloji doçenti olan ve ve bölgede kakao tadımı yapmış bir arkeobotanist olan Cameron McNeil, “Ancak asıl çıkış noktasının Amazon havzası olduğuna inanılıyor.” diyor.

İnsanlar Güney Amerika’nın güney ucuna yaklaşık 14.500 yıl önce ulaşmışlardı (ve bazı tartışmalı siteler, ilk Amerikalıların bundan binlerce yıl önce geldiğini öne sürüyor), ancak ilk insanların Amazon’a tam olarak ne zaman geldiği bilinmiyor.

McNeil, ilk kakaolu içeceklerin bugünkü sıcak çikolata gibi neredeyse kaynar değil, oldukça ılık olabileceğini söylüyor. “Mezoamerika’nın her yerini gezdim, geleneksel kakaolu içecekleri tattım ve ılık olduklarını söyleyebilirim ama sıcak değiller.”

“Kakao içecekleri için çeşitli Mezoamerika tarifleri, onları baharatlı hale getirmek için biberleri kullanır – örneğin, İngilizce “çikolata” kelimesinin geldiği Maya ve Aztek içeceği xocolatl gibi. Ama bu eski içeceklerin tariflerine acı biberi kimin soktuğu bilinmiyor.”

Kakaonun popülaritesinin bir nedeni, kahvede de bulunan uyarıcı olan kafein içermesi (kahve ve kakao ilişkili değil; kahve bitkisi, Amerika’ya değil, Eski Dünya’ya, muhtemelen Afrika’ya özgü).

Eski Amerikalılar için, kakaodan gelen uyarı muhtemelen ince ama canlandırıcıydı. Ayrıca Güney Amerika’da başka uyarıcılar bulunurken, kakao, Mezoamerika’daki tek uyarıcıydı, bu yüzden orada benimsenmiş ve bir zenginlik kaynağı haline gelmiş olabilir.

yüzyıldan itibaren çikolata, Yeni Dünya’dan Avrupa’ya bir içecek olarak tanıtıldı ve kısa sürede lüksün bir simgesi haline geldi. Çoğumuzun şu anda çikolata olarak düşündüğü şey – çikolata barı – 1847’de İngiliz şirketi J.S. Fry and Sons tarafından icat edildi.

1795’te Joseph Storrs Fry, kakao çekirdeklerini buhar motoruyla öğütmek için bir yöntemin patentini aldı; oğulları daha sonra kakao tozu, kakao yağı ve şekeri bir araya getirerek Avrupa’da popüler hale gelen katı bir çikolata yaptı.

Şirket nihayetinde 1873’teki ilk çikolatalı Paskalya yumurtası da dahil olmak üzere birkaç çikolata ürünü sattı ve Cadbury ve Rowntree’s gibi rakip şirketler, çikolatanın Britanya ve ötesine yayılmasına yardımcı oldu. İsviçreliler özellikle yeni çikolataya ilgi gösterdi ve 1870’lerde İsviçreli Nestlé şirketi ilk sütlü çikolata barını üretmek için süt tozu kullandı.

İlk seri üretilen sütlü çikolata, 1900 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde, ondan önce karamel satan Milton Hershey tarafından satıldı; ve çikolatalar özellikle 1920’lerde ABD’de popüler hale geldi, çünkü Yasak nedeniyle alkol tüketimi azaldıkça atıştırmalıklar popülerleşti.

Günümüzde çikolata uzmanları, her damak tadına hitap edecek çok çeşitli çikolatalar bulabilirler: tatlı ve pürüzsüz sütlü çikolatadan gevrek ve acı çikolataya, yüzde 80 ila yüzde 90 bitter çikolataya (hatta %100 kakao olan şekersiz fırınlanmış çikolata).

Live Science. 18 Eylül 2022.