İskandinavya’da Şahin ile Avcılığın En Eski Örneklerinden Biri

Oslo’daki kazılarda bulunan oyma heykel, şahin ile avlanmanın İskandinavya’daki en eski örneklerinden birini temsil ediyor.

Norveç’te, arkeologlar, taç giyen ve şahin tutan bir kişiyi tasvir eden bir Orta Çağ oyması keşfetti. Araştırmacılar, hayvan kemiğinden yapılmış olan figürün -avlanmak için eğitimli vahşi kuşların kullanıldığı bir spor olan- şahinle avlanmayı resmeden, İskandinavya’da bulunmuş en eski eserlerden biri olduğunu düşünüyorlar.

Norveç Kültürel Miras Araştırma Enstitüsü’nden (NIKU) arkeolog Ann-Ingeborg Floa Grindhaug, söz konusu oymayı, Norveç’in başkenti Oslo’da bulunan ve tarihi 1000’li yıllara kadar giden tarihi Gamle Oslo kentindeki parkta yaptığı kazıda keşfetti.

(İlgili: Sıçanlar, Roma ve Orta Çağ Döneminde Avrupa’ya Nasıl Yayıldı?)

Geyik boynuzlarından yapıldığı tahmin edilen oyma 7,5 santimetre boyunda ve alt kısmında bir açıklığa sahip; NIKU tarafından yapılan bir açıklamada, araştırmacılar, söz konusu açıklıktan yola çıkarak bu oymanın bir bıçak ya da alet kabzası olarak kullanılmış olabileceğini söylüyorlar. Oslo’nun eski yerleşimlerinde yürütülen Medieval Park projesi kapsamında yapılan kazı, geçtiğimiz yılın aralık ayının başlarında gerçekleştirildi.

Eserde, kolunda şahin tutan taçlı bir kişi tasvir ediliyor. Kuşun kafası sahibinin eline doğru eğilmiş duruyor, araştırmacılara göre bu, tasvir edilen kişinin elinde yiyecek tutuyor olabileceğini gösteriyor. Yapılan açıklamaya göre; şahinin gözleri delik şeklinde yapılmış, tüyleri ise ızgara şeklinde oyulmuş.

Tasvirin kıyafetleri ve saç şeklinden yola çıkan araştırmacılar, oymayı 13. yüzyıla tarihliyorlar. Figürün taç giymesi ise bu kişinin kraliyet mensubu birini temel aldığını gösteriyor.

NIKU’da sanat tarihçisi ve araştırmacı olan Kjartan Hauglid, yapılan açıklamada “Heykelin bir taç giydiğine şüphe yok.” diye söylüyor, “Ancak bu kişinin bir kral mı yoksa kraliçe mi olduğunu söylemek zor.”

Hauglid, bunun sebebi olarak Orta Çağ’da hem erkeklerin hem de kadınların şahin ile avlanmış olmasını, dolayısıyla bunun da heykelin cinsiyetini belirlemeyi zorlaştırmasını gösteriyor; buna rağmen oymada tasvir edilen ve o dönemlerde yaşamış evli kadınlarınkine benzeyen saç şekli ya da başörtüsü bu kişinin bir kadın olabileceğine işaret ediyor.

“Muhtemelen Oslo’daki bir atölyede yapılmış olan bu oyma yakın zamanda Oslo’da bulunan en önemli eserler arasında yer alıyor.” diye ekliyor Hauglid. “Kuzey Avrupa’da şahinle avlanmayı tasvir eden buna benzer az miktarda bulgu var, bunlardan bazıları kadınları da tasvir ediyor.”

NIKU tarafından yapılan açıklamada yer aldığına göre, benzeri bir bıçak kabzası 1920’lerde Oslo’da bulundu. Her ne kadar eser hakkında çok az bilgi bulunsa da Medieval Park’ta bulunan yeni bulgunun daha eski olduğu düşünülüyor.

Orta Çağ Avrupa’sında, şahinle avlanma, asiller ve zenginler arasında popüler bir spordu. Kuşlar pahalıydı, onları eğitmek ise çok daha pahalıydı. Hauglid, yaptığı bir açıklamada, çoğu Norveç şahinin asiller tarafından Avrupa’daki saraylara hediye olarak gönderildiğini belirtiyor.

Oslo Üniversitesi’nden yerel arkeolog ve şahinle avlanma uzmanı Ragnar Orten Lie, NIKU tarafından yapılan açıklamada “Eğitimsiz bir Norveç şahininin fiyatı 13. yüzyılda 240 gümüş peniydi.” diyor, “bu fiyata 4 ila 6 inek veya 1 ila 2 at alınabilirdi. Bu kuşların ölüm oranı yüzde 70 idi.””

Arkeologlar oymanın 1217 ile 1263 yılları arasında Norveç kralı olan IV. Håkon’u tasvir ediyor olabileceğine inanıyorlar. Yapılan bir açıklamaya göre, kral, aktif olarak şahinle avlanma sporu ile uğraşıyordu ve hediye olarak şahin vermesiyle bilinmekteydi. Yönetim tarzını Avrupa saray kültürüne göre şekillendiren Kral IV. Håkon, Norveç’e altın çağını yaşatmasıyla biliniyor. IV. Håkon, ayrıca, Norveç İmparatorluğu’nu genişletip, 1261-1262 yılları arasında Grönland ve İzlanda’yı da hakimiyeti altına almıştı. Müttefik edinme için sıklıkla Avrupa’daki yeni dostlarına şahinler verirdi.

Heykelin IV. Håkon’u tasvir ettiğine dair güçlü kanıtlar bulunsa da uzmanlar heykelin başındaki taçta üç adet delik olduğunu, halkaların altın ya da gümüş olabileceğini ya da bir “duke-garland,” yani gül çelengini, yerleştirmek amacıyla kullanılmış olabileceğini de ekliyor.  1299 ile 1319 yılları arasında hüküm sürmüş olan V. Håkon da bu tarz bir taç giyerken tasvir edilirdi.

“O zamanın sanatçıları fazlasıyla tutucuydu.” diye söylüyor Hauglid. “Sıklıkla birbirlerini kopyalarlardı. Dolayısıyla, birkaç nesillik bir hata payımız bulunuyor.”

Yapılan bir açıklamada, Orten Lie, Orta Çağ’da Avrupalı soyluların tamamının av kuşlarına sahip olduğunu söylüyor. “İsveç’te, 500 ila 900 yıllarına tarihlenen 40 adet örnekte mezarlardan şahin çıktığı biliniyor.” diye ekliyor. Hauglid, İsveç’te şahinle avlanmanın özellikle erken Demir Çağı’nda popüler bir spor olduğunu, bu durumun muhtemelen Norveç için de geçerli olduğunu söylüyor. Norveç kralları 14. yüzyılın sonuna kadar şahinle avlanma sporu ile aktif olarak ilgileniyordu ve hizmetlerinde uzman şahin yakalayıcılarını bulunduruyorlardı.

Smithsonian Magazine. 20 Aralık 2021.