Modern Bilim ile Eski Kokular Yeniden Oluşturulabilir mi?

Koku alma, uzak geçmişten günümüze kadar insan deneyimini ve davranışını derinden şekillendirdi. Şimdi ise biyomoleküler çalışmalar, kokunun tarihsel anlamının yanı sıra antik toplumları ve yaşam biçimlerini keşfetmek için yeni seçenekler sunuyor.

Son yıllarda, dünya çapında milyonlarca insan COVID-19 nedeniyle koku kaybı yaşadı. Yeni koronavirüs enfeksiyonuna yakalanmayanlar bile, virüse karşı koruma sağlayan maskeler nedeniyle koku dünyasını şimdi farklı şekilde deneyimliyorlar. Bu koku kaybı, kokunun dünyayı nasıl algıladığımız konusundaki önemini rolünü vurguluyor ve koku alma ile zihinsel ve fiziksel sağlık arasındaki bağlantıların altını çiziyor.

(İlgili: 16. Yüzyıl Avrupası’nın Kokusu Yeniden Yaratılıyor)

Koku her zaman insan deneyiminin ayrılmaz bir parçası oldu, ancak şimdiye kadar geçmiş büyük ölçüde kokusuz kaldı. Çoğu koku, hızla çürüyen ve arkeologların binlerce yıl sonra araştırmaları için çok az şey bırakan organik maddelerden gelir. Şimdi, MPI’de İnsanlık Tarihi Bilimi araştırmacılarından oluşan bir ekip, geçmişin “koku manzaralarını” hayata döndürmenin ve geçmiş deneyimleri, davranışları ve toplumu incelemek için kokuyu kullanmanın yeni yollarını arıyor.

Makalenin baş yazarı olan Barbara Huber, “Derin geçmişte kokuyu takip etmek basit bir iş değil. Ancak tarihin, tütsü ve baharatlar gibi güçlü koku özelliklerine sahip malzemeler elde etmek için keşif seferleri, savaşlar ve uzun mesafeli alışverişler kaydetmesi, kokunun insanlık için ne kadar önemli olduğunu ortaya koyuyor.” diyor.

İnsanlık tarihinin duyusal boyutunu ve kokulu ve aromatik maddelerin kullanımını anlamak, ritüel, parfümeri, hijyen, mutfak ve ticaret dahil olmak üzere geçmişin birçok yönüyle ilgili bilgiye katkıda bulunabilir. Ancak koku, dünyayı nasıl deneyimlediğimizin, anladığımızın ve gezdiğimizin bir parçası olduğu için, eski kokular, sosyal hiyerarşiden ve sosyal uygulamalardan grup kimliğine kadar geçmişin daha genel yönleri hakkında da fikir verebilir.

Çalışmanın kıdemli yazarı ve MPI İnsanlık Tarihi Bilimi Arkeoloji Bölümü Direktörü Profesör Nicole Boivin, “Koku, insan deneyiminin güçlü ve takdir edilmeyen bir yönü. Kokular beynimize doğrudan ulaşır ve bizi kritik yollarla motive eder. Örneğin tehlikeden kaçınmak, bizim için iyi olan bir şeyi tanımlamak veya geçmişimizden bir şey hatırlamak gibi.” diyor.

Huber, “Sadece arkeolojik eserlerde ve yapı öğelerinde korunan kokulu maddelerin izlerini kullanarak, yeni yöntemler, eski yaşanmış gerçekliklerin temel özelliği olan ve insan eylemini, düşüncelerini, duygularını ve anılarını şekillendiren güçlü kokuları ortaya koyuyor.” diyerek ekliyor.

Araştırmacılar, proteomik ve metabolomik teknikler gibi güçlü yeni biyomoleküler ve omik yaklaşımlardan yararlanarak ve yeni verileri eski metinlerden, görsel tasvirlerden ve daha geniş arkeolojik ve çevresel kayıtlardan gelen bilgilerle ilişkilendirerek, antik dünyanın yeni yönlerini, değişen toplumlarımızı, kültürlerimizi ve bir tür olarak evrimimizi ortaya çıkarmaya çalışıyorlar.

Yeni makalenin yazarları, geçmişin zengin “koku manzaraları” ile ilgili daha fazla araştırmanın, uzun zaman öncesinin duyusal dünyalarına ve insanların insan deneyimini şekillendirmek için doğadan gelen kokuları yakaladıkları çeşitli yollara dair içgörü sağlayacağını umuyor.

Max Planck Society. 28 Mart 2022.

Makale: Huber, B., Larsen, T., Spengler, R.N. et al. (2022). How to use modern science to reconstruct ancient scents. Nat Hum Behav.