İnsanlar 24.000 Yıl Önce Yukon’da Ne Yapıyorlardı?

Bilim insanları mağaralardaki kalıntıları inceledi ve barınakların, atları hedef alan avcılar için geçici kamplar olarak hizmet ettiğini düşünüyorlar.

Son buzul çağında, yünlü mamutlar, bizonlar, ren geyikleri ve tüylü, tıknaz at sürüleri, bir zamanlar bitki örtüsünü çiğneyerek ve bozkır aslanları, ayılar ve kurtlar gibi yırtıcılardan kaçarak Sibirya’yı Alaska’ya ve Yukon’a bağlayan batık bir kara kütlesi olan Beringia’nın tundra benzeri çayırlarında dolaşıyordu. 

Bu sırada insanlar da Beringia’da yaşıyor ve avlanıyorlardı. Arkeologlar, Yukon’un kuzeyindeki uzak bir kireçtaşı sırtındaki üç oyuktan oluşan Bluefish Mağaraları’ndan, Kuzey Amerika’daki bilinen en eski insan iskanı izlerinden bazılarını ortaya çıkardılar. Bugün, bu mağaralar bilim insanlarına yaklaşık 24.000 yıl önce onları kullanan Beringia avcılarının hayatlarına bir bakış sunuyor.

(İlgili: Amerika Kıtalarına Yerleşen İlk İnsanlar)

Arkeologlar, insanların Amerika’ya nasıl ve ne zaman girdiklerini uzun zamandır tartışıyorlar. 20. yüzyıl boyunca ana akım hipotez, Clovis halkının yaklaşık 13.000 yıl önce Alaska’ya ilk geçenler olduğuydu. İnsanların gelişi için daha erken tarihler sunan arkeologlar, meslektaşlarının çoğu tarafından reddedildi ve çalıştıkları siteler göz ardı edildi.

Çalışmaları gözardı edilen arkeologlardan biri, Quebec’teki Kanada Tarih Müzesi’nde çalışan bir arkeolog olan Jacques Cinq-Mars’tı. 1977-1987 yılları arasında Van Tat Gwich’in kuzeybatı Yukon’daki İlk Ulus topraklarında yer alan Bluefish Mağaralarında yaptığı kazılardan yola çıkan Cinq-Mars, Clovis halkının Amerika’ya ilk girenler olmadığına dair kanıtlar ortaya çıkardı. Araştırmasıyla, avcıların alanı yaklaşık 24.000 yıl önce kullandıkları sonucuna vardı. Ancak Kasım 2021’de ölen Cınq-Mars şüphecilikle karşılandı ve bulguları onlarca yıl sorgulandı.

Bugün, Clovis’in ilk modeli çoğu arkeolog arasında modası geçmiş durumda ve eski yerleşim yerleri geniş çapta kabul görüyor.

Bu devam eden düzeltmenin bir örneği, Kansas Üniversitesi’nden bir arkeolog olan Lauriane Bourgeon tarafından yapılan çalışma. Bourgeon, kariyerinin büyük bir bölümünü, tartışmalı alanın tarihini açıklığa kavuşturmak için az sayıda alet ve 36.000 hayvan kemiği içeren Bluefish Mağaraları koleksiyonunu yeniden inceleyerek ve tarihlendirerek geçirdi.

Örneğin araştırması, Bluefish Mağaraları’ndan en az 15 kemiğin 23.500 yıl önce insanlar tarafından kesildiğini gösterdi. İnsan yapımı kesimler, V şeklinde bir profile sahip derin ve incedir ve tipik olarak stratejik kasaplığa karşılık gelir. Örneğin, Bluefish Mağaraları koleksiyonundaki en eski kemik olan 23.500 yıllık bir at çenesi, kas çıkarma çabalarıyla tutarlı olarak iç tarafta uzun, düz kesiklere sahipti.

Cinq-Mars’ın insanların çok uzun zaman önce Bluefish Mağaraları’nı kullandıklarına dair iddialarını doğrulamış olan Bourgeon, çalışmalarının kapsamını değiştirdi. Şimdi, bu insanların orada ne yaptıklarını anlamaya çalışıyor.

Bourgeon’un Bluefish Mağaraları koleksiyonunu incelemesi, kemiklerin çoğunun Beringia veya Yukon atlarından olduğunu gösterdi. Bu tüylü hayvanlar modern atlardan daha küçüktü ve muhtemelen bir erkek ve birçok dişiyle sürüler halinde dolaşıyorlardı. Beringia atının, muhtemelen insan baskısı ve iklim değişikliği nedeniyle yaklaşık 14.000 yıl önce neslinin tükendiğini söylüyor.

Kemiklerin çoğunun sağlıklı yetişkin atlardan geldiğini söyleyen Bourgeon, “insan avcılığının tipik” olduğunu söylüyor. Bunun aksine, etoburlar normalde savunmasız bireyleri hedef alıyordu. Mağaralar ayrıca alışılmadık şekilde pelvis ve diğer ağır kemiklerle dolu. Buna dayanarak, az sayıda taş alet bulunması ve ocak bulunmamasının yanı sıra, Bourgeon ve Quebec’teki Montreal Üniversitesi’nden meslektaşı Ariane Burke, Bluefish Mağaraları’nın büyük olasılıkla Beringia atlarını hedef alan avcılar tarafından geçici bir kamp olarak kullanıldığını iddia ediyor.

Bourgeon, bu buz devri avcılarının at leşlerini kesilmek üzere mağaralara taşıdıklarını söylüyor. Stratejik olarak en büyük et ve ilik kemiklerini çıkarıyor ve bir yerleşim kampına geri döndüklerinde onları geride bırakıyor olmalılardı.

Sözlü tarih çeviren Van Tat Gwich’in miras araştırmacısı Brandon Kyikavichik, geleneksel avcılık uygulamaları ve atalarının son buzul çağındaki yaşamları hakkındaki bilgisine dayanarak, Burgeon’un mağaraların nasıl kullanıldığına dair yorumunun “çok anlamlı olduğunu” söylüyor.

Kyikavichik, avcılar Bluefish Mağaraları’nı kullanırken “doğal ortam çok farklıydı” diye açıklıyor. O zamanlarda, atalarının dev hayvanlar tarafından işkence gördüğünü söylüyor. Yani, Van Tat Gwich’in Ch’ataiiyuukii olarak tanıdığı bir kahraman okyanustan gelene ve “dünyayı insanlar için daha ılımlı bir hale getirene kadar” diye açıklıyor Kyikavichik. Ch’ataiiyuukii lider oldu ve Van Tat Gwich’in yıldızları nasıl haritalayacağını ve hayvan davranışlarını nasıl tahmin edeceğini gösterdi. Sonra, bir hikâyeye göre, Ch’ataiiyuukii yükseldi ve bir takımyıldız oldu.

Kyikavichik, ”Tarihimiz zengin. Binlerce yıl öncesine dayanıyor ve hikayeler tutkuyla anlatılıyor.” diyor. Van Tat Gwich’in bölgedeki arkeolojik çalışmalara her zaman dahil olduğunu ve tarihlerini kullanarak gelecekteki kazılar için yerlerin belirlenmesine yardımcı olabileceğini belirtiyor.

Bununla birlikte, son buzul çağında Beringia’da yaşayan küçük insan nüfusunun fiziksel kanıtlarını bulmak zor. İnsanlar muhtemelen göçebeydi ve arazinin çoğu şimdi su altında. Bourgeon göre, Bluefish Mağaraları’nda “insan izinin çok düşük” olmasına rağmen, insanların birkaç kez orada olduğu açık.

Bourgeon, bölgede daha fazla kazı yapmayı planlıyor. Ayrıca Cınq-Mars’ın öne sürdüğü gibi mağaralardaki tortu tabakalarının gerçekten kronolojik sırada olduğunu teyit etme sürecinde. Bourgeon, “Taş aletler için göreceli bir tarih sağlayabilirsem, Bluefish Mağaraları bilimsel topluluk tarafından daha fazla kabul edilebilir.” diyor.

Çalışmaya dahil olmayan Tennessee’deki Vanderbilt Üniversitesi’nden bir arkeolog olan Tom Dillehay, Bluefish Mağaraları hakkında hala sorular olsa da, insan faaliyetinin kanıtlarının “daha ikna edici hale geldiğini” söylüyor.

Dillehay, mağaralardaki toprak tabakalarının bozulmadığına dair teyidi ve ayrıca insan varlığının tartışılmaz kanıtı için sahada daha fazla kazı yapılmasını görmek istiyor. Dillehay, çoğu mağaranın doğal veya insani nedenlerle bir dereceye kadar bozulmasına rağmen, Bluefish Mağaraları’nın toprağının bazı bölümlerinin nispeten sağlam göründüğünü ve radyokarbon tarihlerinin güvenilir olduğunu düşündüğünü söylüyor.

Dillehay, Cinq-Mars gibi, 1970’lerin sonlarında Şili’deki Clovis öncesi bir arkeolojik alan olan Monte Verde’den tarihler sunduğunda Clovis’in ilk hipotezini destekleyen arkeologların muhalefetine karşı çıktı. “Ne kadar şiddetli olduğuna şaşırdım.” diyor. Bugün bile, Clovis’in ilk modelinin büyük ölçüde lehine düştüğü göz önüne alındığında, hala onu yüksek sesle savunanlar var, diye ekliyor.

Dillehay, Cinq-Mars’ı sabır mirası bırakan “samimi ve özverili bir bilim insanı” olarak hatırlıyor.

Bourgeon, son buzul çağında insanların Kuzey Amerika’da olmadığına inanan Bluefish Mağaraları’nda araştırmalarına başladı, ancak Cınq-Mars’ın haklı olduğunu çabucak fark etti. Onunla sadece birkaç kez tanışmış olmasına rağmen ve ölmeden önce onunla konuşmak için daha fazla fırsata sahip olmasını dilese de, Bourgeon çabalarının onun araştırmasını doğruladığını görmek için yaşadığı için mutlu.

Bourgeon, ”Keşke onu daha çok tanısaydım. Onun kadar iyi bir arkeologla biraz zaman geçirmek her zaman güzeldir.” diyor.

Hakai Magazine. 14 Mart 2022.