Antik Roma Dünyasının Portatif Tuvaletleri Artık Belirlenebiliyor

Yeni araştırma, Romalılar tarafından bir çömleğin ne zaman portatif bir tuvalet olarak kullanıldığını anlamaya yardımcı oluyor.

Arkeologlar, 1500 yıllık ‘çömlek’ içinde gizlenmiş bağırsak parazitlerini belirleme yöntemi geliştirdiler. Yeni teknik, portatif tuvaletleri diğer kavanozlardan ve seramik kaplardan ayırmaya yardımcı olarak, geçmişteki bağırsak sağlığının daha iyi anlaşılmasını sağlıyor.

Çömleğin bulunduğu Sicilya’daki Gerace arkeolojik projesini yöneten Roger Wilson, “Bu tip konik kaplar, Roma İmparatorluğu’nda oldukça yaygın bir şekilde biliniyor ve başka kanıtların yokluğunda, genellikle saklama kapları olarak adlandırılıyorlar. Halka açık birçok tuvaletin içinde veya yakınında keşfedilmesi, bunların lazımlık olarak kullanılmış olabileceğine dair bir öneriye yol açmıştı, ancak şimdiye kadar kanıt eksikti.” diyor.

(İlgili: Kudüs’teki 2.700 Yıllık Tuvalette Parazit Yumurtaları Bulundu)

Şimdi ise Cambridge Üniversitesi’ndeki arkeologlar, Sicilya’daki bir Roma villa bölgesinden 5. yüzyıla tarihlenen bir seramik kabın iç yüzeyinde oluşan kabuğumsu malzemeyi incelediler. Antik Parazit Laboratuvarı’ndan ekip, bağırsak parazitlerini belirlemek için mikroskopi kullanarak, kamçılı kurt yumurtalarını tanımladı ve çömleğin bir zamanlar insan dışkısı içerdiğini doğruladı.

Mikroskopi çalışmasında yer alan Cambridge Üniversitesi’nden ortak yazar Tianyi Wang, “Bu parazit solucanların yumurtalarını, oluştuktan 1.500 yıl sonra bulmak inanılmaz derecede heyecan vericiydi.” diyor.

Kamçılı kurtlar, yaklaşık beş santimetre uzunluğunda ve bağırsaklarımızda yaşayan insan parazitleridir. Bıraktıkları yumurtalar insan dışkısına karışır ve kullanım sırasında bir çömlekte kalır. İdrar ve dışkıdan gelen mineraller, tekrar tekrar kullanıldığından kabın iç yüzeyinde katmanlar halinde birikerek tabakalar oluşturur.

Yine Cambridge ekibinden ortak yazar Sophie Rabinow, “Parazit yumurtalarının kap yüzeyinde oluşan mineral katmanları içinde sıkışıp kaldığını ve böylece yüzyıllarca korunduklarını bulduk.” diyor.

Araştırma sayesinde, bir Roma seramik kabının içindeki katmanlarda ilk defa parazit yumurtaları tespit edildi ve Gerace kabının insan dışkısı içerdiği doğrulandı.

Gerace çömleğinin ölçüleri (31,8 cm yükseklik ve 34 cm çap), oturmak için kullanılmış olabileceğini işaret etse de, muhtemelen, çömleğin altına yerleştirildiği bir hasır veya ahşap sandalye ile birlikte kullanılmıştı.

Çömlekler, Roma arkeolojik alanlarında bulunan arkeolojik eserlerin en yaygın biçimlerinden biri. Bu teknik, araştırmacıların, özel amacı lazımlık olan çömlekleri belirlemelerini ve onları yiyecek veya diğer malzemeler için saklama kavanozları olarak kullanılanlardan ayırt etmelerini sağlayan çok önemli bir araç sağladı (bu tür kapların ara sıra alternatif kullanımları belgelenmiş olsa da).

Rabinow, “Bulgular, parazit analizinin seramik araştırmaları için önemli ipuçları sağlayabileceğini gösteriyor.” diyor.

Söz konusu teknik, sadece, lazımlığı kullanan insanlardan en az birine bağırsak parazitleri bulaşmışsa işe yarıyor. Bu tür parazitler bugün gelişen dünyada endemik olsa da, insanların yarısından fazlası en az bir tür bağırsak paraziti taşıyor. Romalılar da bu kadar yaygın olarak enfekte olmuşsa, kabuklu tortular korunduğunda, bu yaklaşımın bu tür kapların çoğunu lazımlık olarak tanımlama olasılığı yüksek.

Laboratuvardaki çalışmayı yürüten parazit uzmanı Piers Mitchell, “Bu kap bir Roma villasının hamam kompleksinden geldi. Hamamı ziyaret edenlerin hamama gitmek istediklerinde bu lazımlığı kullanmış olmaları muhtemel görünüyor. Çünkü hamamların kendilerine ait bir tuvaleti yoktu. Açıkçası, kolaylık onlar için önemliydi.” diyor.

Mitchell, “Müzelerdeki Roma çömleklerinin taban içinde bu mineralize tortulara sahip olduğu görüldüğünde, şimdi bizim tekniğimizi kullanarak onların da lazımlık olarak kullanılıp kullanılmadıklarını görmek için örneklenebilirler.” diyor.

Lazımlık olarak kullanılan çömleklerde bağırsak parazit yumurtalarının tanımlanması, geçmişte insanların hijyen, diyet ve bağırsak sağlığı konusundaki anlayışımızı geliştirme potansiyeline sahip.

University of Cambridge. 10 Şubat 2022.

Makale: Sophie Rabinow et al. 2022. Using parasite analysis to identify ancient chamber pots: An example of the fifth century CE from Gerace, Sicily, Italy. Journal of Archaeological Science Reports.