Pueblo Toplumları, Çöküşlerden Önce Sosyal Gerilimler Yaşamış

ABD’nin güneybatısında yer alan eski Pueblo’nun kalkınma dönemlerinin sona ermesi için iklim sorunları tek başına yeterli değildi.

ABD’nin güneybatısındaki eski Pueblo toplumlarının dönemsel kargaşalarından genellikle kuraklık sorumlu tutuluyor. Ancak arkeologlar, modern dünya için potansiyel etkileri olan bir çalışmada, Pueblo gelişimindeki üç dramatik kargaşada yavaş yavaş biriken sosyal gerilimin muhtemelen önemli bir rol oynadığına dair kanıtlar buldular.

Bulgular, Pueblo çiftçilerinin genellikle kuraklıklara dayandığını, ancak sosyal gerilimler arttığında, hafif kuraklıkların bile bir gelişme çağının sonunu getirebileceğini gösteriyor.

Washington State Üniversitesi’nden çalışmanın yazarı arkeolog Tim Kohler, “Birbirine bağlı toplumlar genellikle iklim zorluklarının üstesinden gelmenin yollarını bulabilirler. Fakat her türden iç sosyal dinamiklerle parçalanmış toplumlar, ekonomik farklılıklar, ırksal farklılıklar, diğer bölünmeler gibi faktörler nedeniyle kırılgandır. O zamanlarda iklim kaynaklı yaşanan zorluklar kolayca çok ciddi bir hale gelebilir.” diyor.

(Pueblo’lar Kuraklıktan Mağara Buzu Sayesinde Kurtulmuş)

Arkeologlar, çağdaş Pueblo halklarının ataları tarafından yaratılan İspanyol öncesi toplumlarda ara sıra meydana gelen ayaklanmaların nedenleri hakkında uzun zamandır tartışıyor. Bu antik Pueblo toplulukları bugün Colorado, Utah, Arizona ve New Mexico ile sınır komşusu olan bir zamanlar ABD’nin Four Corners bölgesini 500 ila 1300 yılları arasında iskan etti.

Bu topluluklar genellikle yıllar boyunca istikrarlıyken, 1200’lerin sonlarında bölgeyi terk etmeden önce yıkıcı bir sosyal dönüşüm yaşadılar. Daha kesin ölçümlerin yapılmasıyla kuraklıkların bu dönüşümler ile denk geldiği görüldü. Bu yüzden birçok arkeolog bu iklim sorunlarının başlıca neden olduğuna karar verdi.

Bu çalışmada Kohler, Marten Scheffer liderliğindeki Hollanda’daki Wageningen Üniversitesi’nden bilim insanları ile işbirliği yaptı ve çökme noktasına yaklaşan bir sistemdeki esneklik kaybının dalgalanma modellerindeki ince değişiklikler yoluyla tespit edilebileceğini gösterdi.

Çalışmanın yazarı Scheffer, “Bu uyarı sinyallerinin çarpıcı biçimde evrensel olduğu ortaya çıktı. Küçük bozulmalardan kaynaklanarak iyileşmenin yavaşlaması, dayanıklılık kaybına işaret ediyor.” diyor.

Diğer araştırmalar, kritik geçişlere yaklaştıkça insan beyni, tropik yağmur ormanları ve buzullar gibi türlü sistemlerde bu tür “kritik yavaşlama” belirtileri buldu.

Scheffer, “Kohler’in ekibi tarafından bir araya getirilen şaşırtıcı derecede detaylı verileri gördüğümüzde, göstergelerimizin toplumların ne zaman dengesiz hale geldiğini tespit edebilmesi için bunun ideal bir durum olacağını düşündük.” diyor.

Araştırmada, inşaat için kullanılan ahşap kirişlerin ağaç halkası analizleri kullanıldı. Böylece yüzyıllar boyunca tahmini ağaç kesme faaliyetinin zaman aralığı sağlandı.

Crow Canyon Arkeoloji Merkezi ve Santa Fe Enstitüsü’nden Kohler, “Bu kayıt bir sosyal termometre gibi. Ağaç kesme ve yapı inşa etme bu toplumların hayati bileşenleridir. Normalden herhangi bir sapma size bir şeylerin yaşandığını söyler.” diyor.

Araştırmacılar inşaatlardaki kesintilerden kaynaklı zayıflayan kalkınmanın Pueblo toplumlarının üç büyük dönüşümünden önce yaşandığını buldular. Bu yavaşlamalar diğer engellerden farklıydı ve ilerleyen yıllarda hızlıca normale döndü. Arkeologlar aynı zamanda artan şiddet belirtilerine de dikkat çekerek, muhtemelen gerilimin arttığını ve toplumların bardağı taşıran son damlaya yaklaştığını doğruladı.

Bu olaylar, 700 yılı civarında Basketmaker III olarak bilinen bu dönemin sonunda gerçekleşti. Ayrıca Pueblo I ve Pueblo II olarak adlandırılan dönemlerin sonlarına yakın, yani sırasıyla 900 ve 1140 civarında gerçekleşti. Her dönemin bitişine yakın, kuraklık belirtileri de vardı. Bu bulgular, toplumların başını belaya sokan iki faktör olan sosyal kırılganlık ve kuraklığın birlikte olduğunu gösteriyor.

Ayrıca, Pueblo çiftçilerinin çoğu güneye doğru hareket ederek Four Corners’dan ayrıldığı 1200’lü yılların sonlarında yer alan Pueblo III döneminin sonunda, sosyal kırılganlık söz konusu değildi. Bu çalışma, Pueblo halklarını terk etmeye teşvik eden şeyin kuraklık ve dış gruplarla çatışmanın bir kombinasyonu olduğu teorisini destekliyor.

Kohler, iklim zorlukları ve sosyal sorunlar çakıştığında yaşananlardan hala öğrenebileceğimiz şeyler olduğunu söylüyor.

Kohler, “İklim değişikliğinin artık teorik olmadığı gibi, derin siyasi ve ırksal bölünmelerin yanı sıra artan servet eşitsizliği de dahil olmak üzere, bugün birçok sosyal sorunla karşı karşıyayız. Eğer uyumlu bir toplum olarak iklimi değiştirmenin zorluklarıyla yüzleşmeye hazır değilsek, bu bizim için gerçek bir sorun olacak.” diyor.

Washington State University. 26 Nisan 2021.

Makale: Scheffer, M., van Nes, E. H., Bird, D., Bocinsky, R. K., & Kohler, T. A. (2021). Loss of resilience preceded transformations of pre-Hispanic Pueblo societies. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(18).