Bilecik’teki Steller, Anadolu’nun Pers Dönemi’ne Işık Tutuyor

Son yıllarda Bilecik’in Bozüyük ilçesindeki köylerde bulunmuş olan mezar stelleri Phrygia ve Anadolu’nun Pers Dönemi (MÖ 546-333) için önemli bilgiler sağlıyor.

Eserler, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Dr. Hüseyin Erpehlivan tarafından değerlendirilerek Anatolian Studies dergisinin 71. sayısında yayımlandı.

Bölgede yer alan mezarların yakınlarında tesadüfen bulunmuş mezar stelleri, sahiplerinin yaşantıları hakkında önemli bilgileri barındırıyor. Bugün Bilecik Müzesi ve Bozüyük Kent Müzesi’nde teşhir edilen eserlerden üç tanesi Bozüyük’ün Dübekli köyü, dördüncüsü ise Kandilli köyü yakınlarından bulunmuştu. Bunlara ek olarak 1970’li yıllarda Bilecik, Vezirhan yakınlarında bulunan diğer bir benzer stel ise bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde korunuyor.

(Eskişehir’de Eski Frigçe Yazıtlı Stel Bulundu)

Anadolu’nun stel geleneğine uygun formlarda yontulan eserler, Anadolu-Pers üslubu olarak anılan tarzda kabartmalara sahipler. Üzerlerinde mezar sahiplerinin yaşamlarına dair ziyafet, av ve ritüel gibi sahneler barındırırlarken, nadir görünen savaş sahneleri ile de dönemin siyasi olaylarına ışık tutuyorlar.

MÖ 5. yüzyılın sonunda Pers İmparatorluğu’ndaki taht kavgaları, Anadolu’da yaşanan satrap ve yerli halkın isyanları gibi olayların bu savaş sahnelerine kaynaklık ettiği düşünülüyor. Stellerin üzerinde sahiplerinin etnik kimliğine dair kesin bir veri olmasa da bölgede yaşayan Pers ya da Persleşmiş Anadolulu beylere ve onların ailelerine ait oldukları savlanıyor. 

Anadolu’nun batı yarısında dağınık olarak konumlanan Anadolu-Pers üsluplu steller, Daskyleion ve Sardis gibi önemli merkezler haricinde ilk kez Bilecik çevresinde çok sayıda örnek ile ortaya çıkmış oldu. Bu eserlere ek olarak, daha önceden bilinen Phrygçe yazıtlı Vezirhan steli ile birlikte mermer endüstrisinin halen devam ettiği bölgede yerel bir yontu atölyesinin varlığı da sorgulanıyor.

Ayrıca Bilecik Bölgesi’nin Kıyı Phrygia’daki satraplık merkezi Daskyleion ile dönemin diğer bir önemli yerleşmesi Gordion arasında önemli bir durak konumunda olduğu da bu buluntularla destekleniyor.

Makale: Erpehlivan, H. Anatolian-Persian grave stelae from Bozüyük in Phrygia: a contribution to understanding Persian presence and organisation in the region. Anatolian Studies, 71, 59-74.