Aşıklı Höyük’te Neolitik Hayvanlar Arasında Erken Ölüm Fazlaydı

Erken Neolitik dönemdeki koyun yetiştiricilerinin sürülerinde bulunan genç hayvanlar arasında ölüm oranları oldukça yüksek düzeydeydi.

MÖ 8. binyılda, ilk koyun çobanları, hayvanlarının barındırıldığı koşulların kuzular arasındaki ölüm oranlarını etkilediğinin zaten farkındaydı. Bu, Nadja Pöllath, zooarkeolog Joris Peters ve istatistikçi Sevag Kevork liderliğindeki bir araştırmanın sonuçlarından biriydi. Araştırmacılar, inceledikleri koleksiyonların bir parçasını oluşturan doğmamış ve yenidoğan kuzu kemiklerine daha yakından baktılar.

Materyal, Orta Anadolu’daki bu döneme ait en büyük ve en iyi araştırılmış yerleşim yerlerinden biri olan Erken Neolitik dönemden kalma Aşıklı Höyük’ten geliyor. Aşıklı Höyük, MÖ 8350’den yaklaşık 7300’e kadar iskan edildi ve bu çalışma, yeni doğan kuzuların yaşam beklentisinin bu zaman aralığında kademeli olarak arttığını ortaya koyuyor. Araştırmacılar bu bulguyu, yeni doğanların daha büyük bir kısmının emzirme döneminde hayatta kalmasına ve yakındaki otlakları otlatmasına izin veren sürü yetiştiriciliğindeki gelişmelere bağlıyor.

(Kapadokya’nın En Eski Yerleşim Yeri Aşıklı Höyük İnfografiği)

Aşıklı Höyük’te ortaya çıkan arkeolojik kalıntılar, sadece ev mimarisi ve kültürel uygulamaları hakkında değil, çevredeki bitki örtüsü ve bölgede yaşayan insan ve hayvanların beslenme alışkanlıkları hakkında da değerli bilgiler veriyor. Ayrıca, Erken Neolitik dönemde tarım ve hayvancılığın gelişimine ışık tutuyor.

Buluntular, yerleşim yerinin en erken evresinde, sakinlerinin etlerini çoğunlukla avcılıktan elde ettiklerini gösteriyor. Ancak daha sonra, evcilleştirilmiş hayvanlar – öncelikle koyunlar – tüketilen hayvansal proteinin çoğunu sağlamaya başlamıştı. Yerleşim içinde sıkışmış dışkı tabakalarının bulunması, koyunların yerleşim sınırları içinde daha uzun süre tutulduğunu gösteriyor.

Aşıklı Höyük’te bulunan hayvan kemiklerinin yaş dağılımının yeni bir analizi, ilk koyun çobanlarının karşılaştığı sorunları ve bunları nasıl hafifletmeyi öğrendiklerini gösteriyor. Hayvanların tam olarak öldüğü yaşı belirlemek için kullanılan geleneksel yaklaşımların çoğu dişlere odaklanır. Bununla birlikte, bu tür yöntemler, araştırmacıların çok genç hayvanların gelişim aşamalarını güvenilir bir şekilde ayırt etmelerini sağlamak için yeterince hassas değildir – bu durumda, koyunların fetüsten yeni doğanlara ve gençlere kadar değişen yaş aralığı vardı.

Araştırmacılar, fetüslerin ve kuzuların yaşlarını olabildiğince doğru bir şekilde belirlemek için yeni bir istatistiksel model geliştirdiler. ABD, Birleşik Krallık, İspanya, Portekiz ve Almanya’daki anatomik referans koleksiyonlarında tutulan materyallere dayanarak, ilk olarak modern koyun ırklarının bir örneğindeki humerus veya üst kol kemiğinin morfolojisini analiz ettiler ve sonuçları Neolitik koyunlar için karşılaştırmalı bir model oluşturmak için kullandılar.

Böylelikle Aşıklı Höyük’te kuzu kemiklerinin ölüm yaşı kesin olarak tespit edilebildi. Nadja Pöllath, “Analizlerimiz, fetüslerde ve kuzularda olası ölüm yaşlarının aralığını daraltmamızı sağlaması açısından çok değerliydi.” diyor. “Aşıklı Höyük’te koyun evcilleştirmenin ilk aşamalarında erken çobanların karşılaştığı zorlukları artık daha iyi anlıyoruz.”

Enfeksiyonlar, beslenme bozukluğu ve beslenme yetersizlikleri ile birlikte erken ölümlerin başlıca nedenleriydi. Ek olarak, hayvanlar aşırı kalabalık koşullar altında tutuldu. Daha sonra otlaklara bırakıldıklarında sağlıkları iyileşti. Ayrıca zooarkeolojik veriler, Aşıklı Höyük’ün işgalinin sonlarına doğru fetüs ölümlerin düştüğünü ve daha fazla kuzunun hayatta kaldığını gösterdi.

Prof. Peters şu sonuca varıyor: “Araştırmamız, yaparak öğrenmenin MÖ 9. ve 8. bin yıllardaki hayvancılığın erken aşamasını belirlediğini ilk kez kanıtlıyor.”

Ludwig Maximilian University of Munich. 23 Mart 2021.

Makale: Nadja Pöllath, Ricardo García-González, Sevag Kevork, Ursula Mutze, Michaela I. Zimmermann, Mihriban Özbaşaran, Joris Peters. (2021). A non-linear prediction model for ageing foetal and neonatal sheep reveals basic issues in early neolithic husbandry. Journal of Archaeological Science.