İnsanlar En Az 70.000 Yıldır Zehirli Oklar Kullanıyor

Ok uçlarına yapılan analizlere göre, Afrika’daki avcı-toplayıcılar 70.000 yıldan fazla bir süredir zehirli oklar kullanıyor olabilir.

Güney Afrika’nın Kalahari Sanları, oldukça zarif görünebilecek küçük kemik veya demir uçlu oklarla avlanıyor, ancak bu oklar zehirle kaplandıklarında oldukça ölümcül oluyor.

Bu avcı-toplayıcılar silahlarını Diamphidia nigroonata adlı bir böceğin larva bağırsaklarıyla kaplıyor. Larvalar, yetişkin bir zürafayı alaşağı edebilen bir diamfotoksin zehri içeriyor.

Bugüne kadar zehir kullanımının en eski somut kanıtlarından bazıları, Güney Afrika’nın Sınır mağarasında, 24.000 yıllık ahşap yüzeylerde bulunan yüksek derecede toksik bileşik risin’in izleriydi.

(1.500 Yıllık İnsan Dışkısında Zehirli Yılan Dişi Bulundu)

Bununla birlikte, arkeologlar uzun zamandır bu av tekniğinin çok daha eski olduğundan şüpheleniyorlar ve şimdi ise yeni kanıtlar, insanların son 72.000 yıldır zehirli oklar attığını gösteriyor.

Yeni bir çalışmada, Güney Afrika’daki Johannesburg Üniversitesi’nden arkeolog Marlize Lombard, 128 kemik uçlu oku analiz ederek, bilinen zehirli okların benzersiz özelliklerini inceledi ve onları zehirle kaplanmayan oklar ile karşılaştırdı.

Zehirli olmayan okların, etkili bir şekilde öldürmek veya etkisiz hale getirmek için avın vücutlarını derinden delmesi gerekirken, zehirle kaplanmış olanların kan dolaşımına erişmek için bir hayvanın derisini delmesi yeterliydi.

Ok ucunun hem av postunu kesmek, hem de okun uçuş dinamikleri için önemli olan kısmında, enine kesit alanı adı verilen bir ölçümün kullanılması, Lombard’ın zaman içindeki okları karşılaştırmasına izin verdi. Lombard çalışmasını kemik uçlu oklara odakladı, çünkü daha önceki çalışmalarının çoğu sadece taş uçlu okları incelemişti.

Lombard daha sonra bu belirlenmiş özellikler için 306 Geç Taş Devri kemik ok ucunu değerlendirdi.

Kemik uçlu oklardan altı tanesi Güney Afrika’daki Blombos Mağarası’ndan 72.000-80.000 yıl öncesine tarihleniyordu. Bu oklardan üçü, zehirli ok uçlarıyla uyumlu özelliklere sahip çıktı.

(İnsanların Oklarına İlk Ne Zaman Zehir Sürdüğü Ortaya Çıkıyor)

Lombard, “Bu ok uçlarından biri daha küçüktü, eğer zehirle kaplanmamış bir ok ucu olarak kullanılırsa etkisiz olurdu.” diyor. Bu durum, söz konusu ok uçlarını dünyanın bilinen en eski zehirli okları haline getiriyordu.

En eski oklar için örneklem boyutu küçüktü ve Lombard, silahların işlevine bu türden bir metrik yaklaşımın bize silahın gerçekte kullanılma biçimlerinden ziyade yalnızca neyi başarma potansiyeline sahip olduğunu söyleyebileceğine dikkat çekiyor. Muhtemel kullanımı belirlemek için başka ipuçları da gerekli.

Lombard, “İnsan geçmişiyle uğraşırken, tek başına sayılar, tekno davranışların derinlemesine anlaşılması için gerekli nüansları nadiren ortaya çıkarabilir – bunun için nitel bir değerlendirme ve yorumlama ölçüsü gereklidir.” diyor.

Güney Afrika’da Klasies Nehir Ağzı’nda bulunan 60.000 yıldan daha eski bir başka kemik ucun, ok olarak kullanımla tutarlı olan mikro çatlaklara sahip olduğu bulundu. Bu okun ayrıca, ya zehir, ya yapıştırıcı ya da her ikisi de olduğundan şüphelenileni siyah bir kalıntıya sahip olduğu ortaya çıktı.

Daha yakın zamanlarda insanlar bitkiler, zehirli ok kurbağaları ve hatta zehirli kertenkeleler de dahil olmak üzere çok çeşitli yaşam türlerinin zehirlerden yararlandılar. Günümüzde bu zehirlerden bazıları tıbbi olarak faydalı olma potansiyeline sahip.

Science Alert. 8 Ağustos 2020.

Makale: Lombard, M. (2020). The tip cross-sectional areas of poisoned bone arrowheads from southern Africa. Journal of Archaeological Science: Reports, 33, 102477.