Ortadoğu’daki 400.000 Yıllık Taş Toplar Ne için Kullanılıyordu?

İsrail’deki Qesem Mağarası’nda bulunan 400.000 yıllık taş toplara yapılan kullanım ve kalıntı analizleri, olası kullanımları hakkında fikir veriyor.

Yapılan araştırma, İsrail’de yer alan Qesem mağarasının Alt Paleolitik yerleşiminde bulunan küremsi cisimlerin veya diğer adlarıyla taş topların olası kullanımları ile ilgiliydi. Hem teknolojik hem de disiplinlerarası bir yaklaşımı benimseyen araştırmacılar, yaptıkları kullanım izi ve kalıntı analizlerinin yanı sıra bir dizi kemik kırma deneyi de gerçekleştirdi.

Bölgeden alınan 10 adet taş topun üzerinde kullanıma bağlı yıpranmalar ve bol miktarda kemik ve yağ kalıntısı saptanması, bu aletlerin taze kemikleri ezmek amacıyla kullanılan bir alet olduğunu kanıtlıyor.

Çalışmanın deneysel sonuçları, birebir kopyaları yapılan taş topların tutuş rahatlığı ve tekrar tekrar kullanmak için uygun alan sağlayan özelliklerinin kemik iliği çıkarmak için biçilmiş kaftan olduklarını gösteriyor.

(2 Milyon Yıllık Taş Topların Gizemi Çözüldü)

Qesem arkeolojik alanında analiz edilen eserlerin çoğunun yüzeyinde, taşlara şekil verildikten sonra uzun süre kemik ezmek için kullanıldıklarını gösteren izler bulunur. Daha önceki araştırmalarda Levant bölgesindeki Alt Paleolitik döneme tarihlenmiş Acheulean kompleksinde belirlendiği gibi, taş parçaların geri dönüşümlü kullanımı sık rastlanan bir durumdu. Bu sebeple buradaki taş toplar da bölgedeki diğer komplekslerden alınmış olabilir.

Blasco, “Bu nedenle çalışmanın sonuçları, küre biçimli objelerin yalnızca son evrelerindeki kullanımlarını gösterir. İlk kez şekil verildiğindeki orijinal işlevlerini göstermez.” diyor.

Taş Topların Gizemi

Taş topların varlığına 2 milyon yıl önceye tarihli Asya, Avrupa ve Afrika’daki birçok Alt Paleolitik bölgede rastlandı. Varlıkları birçok araştırmacıyı hem çekti hem de kafasını karıştırdı. Çünkü birçok çalışma, buluntuları analiz etmek için odaklanmış olsa da tipolojik tanımları, şekilleri ve olası işlevleri ile ilgili tartışmalar bugün bile devam ediyor.

Blasco bu durumu, “Qesem Mağarası’nda ele geçmiş olan, 200.000 ila 400.000 yıl öncesine ait taş topların varlığı, iki milyon yıldan fazladır üretilip, kullanılan eski bir geleneğin son kanıtları olup, Orta Doğu Alt Paleolitik’teki bu türden bir parçanın son görünümleri.” şeklinde açıklıyor.

Şu an, bu taştan toplarla ilgili iki farklı yorum bulunuyor.

İlk yorum, bu topların, öncesinde hedeflerine uygun bir şekilde biçimlendirilip, hayvanları yakalamak veya yiyecekleri vurmak amacıyla kullanıldıklarını iddia ediyor.

İkinci yorum ise, bu aletlerin belli bir amaç için planlanarak yapılmadığını ifade ederek, taştan çekiçler gibi önceki teknolojik veya işlevsel araçların yan ürünleri oldukları beyanında bulunuyor.

Blasco, konuya yönelik son olarak, “Taş toplara odaklanan çalışmaların yoğunluğuna rağmen, amaçları hakkında hala bir fikir birliğine varılamadı ve işlevlerinin belirsizliği devam ediyor.” açıklamasını getiriyor.

CENIEH. 22 Nisan 2020.

Makale: Assaf, E., Caricola, I., Gopher, A., Rosell, J., Blasco, R., Bar, O., … & Cristiani, E. (2020). Shaped stone balls were used for bone marrow extraction at Lower Paleolithic Qesem Cave, Israel. Plos one, 15(4), e0230972.