Likyalılar ile Termessosluların Davalık Olduğu Dağ Bulundu

Likyalılar ile Termessosluları birbirine düşüren ve antik dönemde Masa olarak geçen dağın günümüzde hangi dağ olduğu anlaşıldı.

Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Fatih Onur başkanlığında, antik Likya bölgesinde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında iki tarafın davalık olduğu dağın günümüzde hangi dağ olduğu anlaşıldı.

Yazıttaki bilgilerden yola çıkıldı

1993 yılında Letoon’da bulunan ve MÖ 160-150 arasına tarihlenen bir yazıttan, kuzey Lykia’da Masa adlı bir dağ olduğu biliniyordu. Aynı dağ ayrıca, Caesar ve Lykia arasında MÖ 46 yılında yapılan müttefiklik anlaşmasında da Lykia’nın kuzey sınır hattındaki noktalardan bir tanesi olarak geçiyordu.

(Arkeoloji, Tarih ve Doğayı Birleştiren Yürüyüş Rotaları)

Letoon yazıtı; Lykia Birliği ve Oinoanda’daki Termessos arasında yapılan bir sınır anlaşmasını içeriyordu. Oinoanda’daki Termessos MÖ 3. yüzyılda Pisidia Termessos’undan Oinoanda’ya gelen kolonistler tarafından kurulmuştu. Pisidia Termessos’unun aynı politika çerçevesinde Lykia’nın kuzeyinde kalan bazı yerleşimlerde de etki gösterdikleri biliniyor.

Antik davaya konu olan dağ

Oinoanda’ya yerleşen Termessoslular ilerleyen dönemlerde Lykia’nın kuzey sınırını zorlamaya başladılar ve durum iki tarafın savaşmasına bile neden olabilecek sınır çatışmaları çıkarmaktaydı.

Masa Dağı da bu sınır çatışmasında oldukça önem kazanmış, hatta yazıtta en önemli ve en uzun kısmı kaplamıştı. Letoon’da bulunan bu yazıt, iki tarafın Kos’ta görülen bir dava neticesinde ulaştığı mutabakat metnini içeriyor.

Termessoslular, Tlos ve Kadyanda halkının kendi topraklarından transit geçiş hakları olmadığını ve buna yönelik tasarrufun kendilerinde olduğunu ve vergi vermeleri gerektiğini iddia etmişti. Fakat sorun, Tlos ve Kadyanda özelinde kalamazdı, çünkü birlik üyeleri ve Lykia’nın kuzey sınırlarını teşkil ettiklerinden sorun doğrudan Lykia Birliği’ni ilgilendirmekteydi.

Sorun Roma senatosuna taşındı

Söz konusu sıkıntı Lykia Birliği tarafından önce Roma Senatosu’na iletilmiş, Roma da Knidos kentini sorunu çözmesi için görevlendirmişti. Fakat Termessoslular sorunu o dönemlerde yasama sistemi güvenilir ve tarafsız olduğuyla ünlenmiş olan Kos mahkemesine taşımışlar ve böylece Knidosluların hakemlikleri de iptal edilmişti.

Kos’taki davanın sonuç maddelerine göre Termessoslular, Tlos ve Kadyandalıların transit geçiş hakkına sahip olmasını, Masa Dağı’nın mülkiyetinin Tlos’a verilmesini kabul ederlerken, Lykialılar da Termessosluların ekim-dikim ve inşa yapmadan dağın kereste ve otlaklarını kullanabileceklerini ve Termessoslulara muhtemelen daha önceki savaşlar ya da vergiler ile ilgili olarak da 25 talanton (yak. 600-700 kg) yeni Rodos gümüşü para ödemeyi kabul etti.

Bu anlaşma çerçevesinde Masa Dağı’nın detaylı bir şekilde sınırlandırılması yapılmış ve sınırlandırma komisyonun tüm sınırlama faaliyeti yazıtta belirtilmişti.

Hacıosman dağı çıktı

Anakaya üzerine işlenen 18 adet sınır işaretinin yanı sıra, yollar, vadiler, akarsular, bir dağ geçidi, yaylalar, taşlık alanlar gibi pek çok coğrafi tanımlamalar da kullanılarak dağ etrafının kapsamlı bir resmi sunulmuştu. Ancak bu kadar detaya rağmen dağın yeri tespit edilememişti.

2019 yılındaki arazi çalışmaları neticesinde yazıtta bahsi geçen vadiler tespit edilerek, yazıtta anılan akarsulardan Golbanounda’nın Bayırköy’ün güneydoğusundaki Hacıosman Deresi, Endyrenos’un da Gökbel Yaylası doğusundaki Sarısu olduğu görüldü ve Masa Dağı’nın günümüz Hacıosman Dağı olduğu anlaşıldı.

Makale: Onur, F. 2020. The Location of Mount Masa on the Northern Border of Hellenistic Lycia. Gephyra, 19, 135-164.