Şempanzelerin Termit Avında Kültürel Farklılıklar Var

Bir çubuk yardımıyla termitleri yakalamak için kaç yol var? Görünüşe göre şaşırtıcı derecede fazla çeşitlilikte.

Şempanzelerin bu “termit avını” nasıl gerçekleştirdiklerine dair yeni bir analiz, farklı hayvan gruplarının, insanlarda yemek çubuğu kullanımının dünya genelinde nasıl farklı olduğuna benzer şekilde farklı yemek kültürlerine sahip olduğunu ortaya koydu.

İnsan olmayan hayvanların, insanların sahip oldukları anlamında kültüre sahip olabileceği fikri (gruba göre değişen davranışlar ve sosyal normlar) tartışmalı. Ancak bu çalışma, şempanze etnografisi fikrini, şempanze kültürünün çalışmasını uygun bir konu olarak ortaya koyuyor.

Araştırmaya dahil olmayan İsviçre Zürih Üniversitesi’nden Carel van Schaik, çalışmanın şempanzeler arasında bulunan varyasyonun kültürel olduğunu şüphe götürmez olarak doğruladığını söylüyor. “Bu çalışma, ‘doğadaki kültür’ araştırmalarında mutlak bir kilometre taşı özelliğini taşıyor.” diyor.

(Zambiya’daki Şempanzeler Neden Olmaksızın Kulaklarına Çimen Sokmaya Başladı)

Max Planck Evrim Antropolojisi Enstitüsü’nden Christophe Boesch ve meslektaşları, farklı topluluklarda çok sayıda gözlem yapmalarına izin veren yaygın bir davranış olduğu için şempanzelerdeki termit avcılığını incelemeyi seçti.

Araştırmacılar, 39 farklı vahşi şempanze topluluğunda, gruplardan 10’unda gerçekleştiğini buldukları termit avcılığını kaydetmek için kamera tuzakları kurdular. Diğer toplulukların bu davranışı gösterebilmek için yeterli sayıda termit höyüğü yoktu ya da belki de kameralar herhangi bir termit avcılığını yakalayamamış olabilir.

Araştırmacılar, çalışmadaki her şempanze için bir davranış profilinden oluşan bir etogram oluşturmak için yüzlerce video klipten termit avcılığı davranışının her bir unsurunu dikkatlice not ettiler. Her bir şempanze topluluğunda farklı kombinasyonlarda kullanılan 38 farklı teknik unsur olduğu ortaya çıktı.

Aynı topluluktaki bireyler, diğer gruplardaki şempanzelere kıyasla daha benzer teknikler kullanıyordu. Başka bir deyişle, yerel kültürel farklılıklar vardı.

Boesch, “İnsanların sosyal sözleşmelerinde olduğu gibi, başkalarından gördükleri şekilde yapıyorlardı.” diyor.

Örneğin, Kamerun’daki Korup Milli Parkı’ndaki şempanzeler, termit höyüklerine sopa sokmak için dirseklerine yaslanıyor ve daha sonra termitlerin çubukları ısırması için çubukların uçlarını ağızlarıyla sallıyordu.

Farklı olarak Gabon’daki Wonga Wongué Milli Parkı’ndaki şempanzeler, termit höyüklerinde yan bir şekilde uzanıyor ve çubuklarını sallamadan sokuyorlar. Çubukları delikten çıkarırken, termitleri doğrudan ağızlarıyla alıyorlar.

Van Schaik, bu çalışmanın şempanze görgü kuralları konusunda da merak uyandırdığını söylüyor. Boesch ve ekibi, komşu şempanze topluluklarının, gruplar arasında üye alışverişinde bulunmalarına rağmen, balıkçılık tekniklerinin ayrıntılarında farklılık gösterdiğini keşfetti.

Farklılıkların işlevsel olmadığı, bazı yöntemlerin bir yerde diğerinden daha iyi çalıştığı, ancak kültürel olduğu ve yeni bir topluluğa taşınan şempanzelerin, yeni sosyal gruplarına daha iyi uyum sağlamak ve sosyal kabulü hızlandırması için yöntemlerini değiştiriyor gibi görünüyor.

Van Schaik, “Şempanzelerin uyum için baskı hissedip hissetmediklerini veya uyumsuzluk için cezalar veya yaptırımları olup olmadığını henüz bilmiyoruz.” diyor.

New Scientist. 28 Mayıs 2020.

Makale: Christophe Boesch et al. 2020. Chimpanzee ethnography reveals unexpected cultural diversity. Nature Human Behaviour.